Inhibitory kinazy Janus (JAK), stosowane powszechnie w leczeniu chorób autoimmunologicznych i zapalnych, mogą sprzyjać rozprzestrzenianiu się wirusów w organizmie – ostrzegają naukowcy z Norweskiego Uniwersytetu Naukowo-Technicznego (NTNU). Nowe badania opublikowane w czasopiśmie NAR Molecular Medicine wykazały, że leki te hamują kluczowe mechanizmy obronne układu odpornościowego, zwiększając podatność organizmu na infekcje tak poważne jak grypa, COVID-19 czy gorączka doliny Rift.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jak inhibitory JAK wpływają na odporność i rozprzestrzenianie się wirusów.
- Które infekcje wirusowe są szczególnie podatne na ten efekt uboczny.
- Dlaczego należy zachować ostrożność przy stosowaniu leków immunosupresyjnych.
- Jakie są możliwe korzyści z tego efektu w kontrolowanych warunkach badawczych.
Jak działają inhibitory JAK?
Inhibitory JAK to leki immunosupresyjne stosowane m.in. w reumatoidalnym zapaleniu stawów, łuszczycy czy chorobie Crohna. Ich mechanizm opiera się na blokowaniu sygnalizacji cytokin prozapalnych za pośrednictwem szlaku kinaz Janusowych – co skutecznie ogranicza stan zapalny. Jednak, jak wykazują najnowsze badania, działanie to niesie również potencjalnie groźne skutki uboczne w kontekście infekcji wirusowych.
Odkryliśmy zaskakujący i potencjalnie poważny efekt uboczny pewnej klasy leków przeciwzapalnych. Mogą one pomóc wirusom rozprzestrzeniać się łatwiej w organizmie – mówi prof. Denis Kainov z NTNU.
Większe ryzyko dla pacjentów z infekcjami wirusowymi
Zespół z NTNU wykazał, że inhibitory JAK, w tym baricytynib, spowalniają ekspresję genów odpowiedzialnych za odpowiedź przeciwwirusową. Dotyczy to m.in. komórek płuc, oczu i mózgu, które analizowano z wykorzystaniem technologii organoidów – miniaturowych modeli narządów hodowanych w warunkach laboratoryjnych.
W szczególności leki te hamują ważną ścieżkę sygnalizacji immunologicznej, która pomaga chronić zdrowe komórki przed atakami wirusów – tłumaczy doktorant Erlend Ravlo, pierwszy autor badania.
Zahamowanie tej ścieżki powoduje, że organizm traci naturalną „tarczę antywirusową”, a wirusy mogą łatwiej infekować komórki i rozprzestrzeniać się.
Jakie wirusy mogą korzystać z tego efektu?
Według autorów badania, zwiększoną zdolność do infekowania organizmu odnotowano w przypadku takich patogenów jak:
- wirus SARS-CoV-2 (COVID-19),
- wirus grypy typu A,
- adenowirus,
- wirus gorączki doliny Rift.
Są to powszechne i często groźne infekcje, które – bez dodatkowego osłabienia odporności – mogą stanowić realne zagrożenie dla zdrowia. Z tego względu stosowanie inhibitorów JAK w czasie epidemii lub pandemii wirusowych powinno być podejmowane z najwyższą ostrożnością.
Czy leki te mogą mieć także zastosowanie pozytywne?
Choć wyniki badań są niepokojące, naukowcy zauważają również możliwe zastosowania kontrolowanego efektu immunosupresyjnego. Zdolność hamowania odpowiedzi przeciwwirusowej może być przydatna m.in. w:
- projektowaniu nowych szczepionek,
- badaniach przesiewowych leków przeciwwirusowych,
- warunkach eksperymentalnych wymagających ograniczenia aktywności układu odpornościowego.
Chociaż inhibitory JAK są skuteczne w leczeniu stanów zapalnych, to pokazuje, że mogą stanowić ukryte ryzyko dla pacjentów z utajonymi lub aktywnymi zakażeniami wirusowymi – podkreśla Ravlo.
Rekomendacje i znaczenie badań
Wyniki norweskich naukowców stanowią ważny sygnał ostrzegawczy dla środowisk medycznych i regulacyjnych. Zespół apeluje o rozwagę w stosowaniu inhibitorów JAK, szczególnie u pacjentów z aktywną infekcją wirusową lub w okresach zwiększonego ryzyka epidemicznego.
Zalecamy przeprowadzenie dalszych badań w celu lepszego zrozumienia, w jaki sposób można optymalnie stosować te leki, zwłaszcza w czasie epidemii wirusowych lub pandemii – mówi Aleksandr Ianevski, współautor pracy.
W badaniu udział wzięli również prof. Magnar Bjørås oraz instytucje finansujące: Central Norway Regional Health Authority, South-Eastern Norway Regional Health Authority, Research Council of Norway i Swedish Research Council.
👉 Wyniki oraz opis badań znajdziesz pod TYM LINKIEM
Główne wnioski
- Inhibitory JAK mogą osłabiać naturalną odpowiedź przeciwwirusową poprzez blokowanie genów odpowiedzialnych za ochronę komórek przed infekcją.
- Leki te mogą zwiększać podatność organizmu na takie wirusy jak SARS-CoV-2, grypa A, adenowirus i wirus gorączki doliny Rift.
- Efekt uboczny zaobserwowano w badaniach in vitro na komórkach płuc, oczu i mózgu oraz w miniaturowych organoidach.
- Autorzy zalecają ostrożność kliniczną i dalsze badania nad optymalnym stosowaniem inhibitorów JAK, zwłaszcza w czasie epidemii wirusowych.
Źródło:
- NAR Molecular Medicine.
- The Norwegian University of Science and Technology (NTNU)
