Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) są coraz częściej diagnozowane – dotykają już 1 na 36 dzieci. Mimo to nasza wiedza na ich temat wciąż jest ograniczona. Eksperci pracują nad zrozumieniem podstawowych mechanizmów autyzmu, a jednym z obiecujących kierunków jest farmakoterapia. Czy leki mogą pomóc osobom w spektrum? A może ich rola polega raczej na łagodzeniu towarzyszących trudności? Kongres „Psychiatria na Świecie” był okazją do podsumowania dotychczasowych badań i wyzwań w tej dziedzinie.
Czy farmakoterapia może łagodzić objawy autyzmu?
Choć nie istnieje lek, który bezpośrednio wpływa na podstawowe objawy autyzmu, badania wskazują, że farmakoterapia może pomagać w zmniejszaniu niektórych trudności. Dotyczy to zwłaszcza takich problemów jak:
- Stereotypowe zachowania,
- Problemy sensoryczne,
- Sztywność poznawcza.
Jak zauważa dr n. med. Anna Zielińska-Wieniawska:
Trzeba sobie jasno powiedzieć: nie mamy na celu wyleczenia autyzmu, chcemy go lepiej zrozumieć i szukać leczenia, które może zmniejszyć niektóre trudności, których doświadczają osoby ze spektrum autyzmu.
Jednak reakcje na leki w tej grupie pacjentów są bardzo zmienne, a skutki uboczne mogą być bardziej intensywne niż u osób z innymi zaburzeniami neurorozwojowymi. To ogranicza możliwości ich stosowania w praktyce klinicznej.
Trudności w prowadzeniu badań nad lekami
Badania nad farmakoterapią w autyzmie napotykają wiele wyzwań. W 2022 roku opublikowano metaanalizę, która wskazała na ograniczenia dotychczasowych badań, takie jak:
- Mała liczba uczestników,
- Krótki czas trwania badań,
- Brak narzędzi mierzących zmiany w podstawowych objawach autyzmu.
Dodatkowo pojawiają się trudności z oceną skuteczności leków w zakresie funkcjonowania społecznego.
Jak mierzyć funkcjonowanie społeczne, skoro nie było do tej pory interwencji modyfikującej to funkcjonowanie?
– zauważa dr Zielińska-Wieniawska.
Suplementy diety i nutraceutyki – nowe możliwości czy ryzyko?
Oprócz leków psychofarmakologicznych coraz większym zainteresowaniem cieszą się suplementy diety i nutraceutyki. Zgodnie z definicją Stevena DeFelice, nutraceutyki to „żywność lub części żywności, które zapewniają korzyści medyczne lub zdrowotne, w tym zapobieganie i leczenie chorób”.
Rodzice dzieci w spektrum często podają te substancje na własną rękę, bez konsultacji z lekarzem, co budzi obawy specjalistów. Eksperci podkreślają, że potencjalne korzyści i zagrożenia związane z tymi produktami powinny być oceniane z takim samym rygorem naukowym jak w przypadku leków.
Co wiemy o mechanizmach neurologicznych autyzmu?
Badania sugerują, że niektóre objawy autyzmu mogą wynikać z chemicznej nierównowagi w systemach pobudzania i hamowania aktywności neuronów. Jednym z kluczowych elementów jest kwas gamma-aminomasłowy (GABA), główny neuroprzekaźnik o działaniu hamującym w układzie nerwowym.
Badania wskazują, że u niektórych osób w spektrum autyzmu poziom GABA jest obniżony, co może wpływać na zachowania społeczne i inne objawy.
Patrząc na drugorzędowe punkty końcowe, zaobserwowano wiele istotnych różnic: w interakcjach z rówieśnikami, w zachowaniach społecznych, w społecznej komunikacji
– wskazuje dr Zielińska-Wieniawska.
Perspektywy na przyszłość
Eksperci podkreślają, że autyzm jest zaburzeniem heterogenicznym, co oznacza, że badania nad jednym uniwersalnym lekiem mogą być skazane na porażkę. Zamiast tego konieczne jest:
- Identyfikowanie podtypów autyzmu,
- Badanie biomarkerów,
- Dopasowanie leczenia do konkretnej osoby.
Autyzm jest heterogenicznym zaburzeniem o złożonej etiologii i to może z góry skazywać na porażkę wszelkie badania nad lekami działającymi na podstawowe objawy
– tłumaczy dr Zielińska-Wieniawska.
Farmakoterapia może oferować nowe możliwości dla osób w spektrum autyzmu, ale wymaga dalszych, bardziej precyzyjnych badań. Ważne jest lepsze zrozumienie mechanizmów neurologicznych autyzmu i rozwój narzędzi diagnostycznych, które pozwolą na indywidualne podejście do leczenia. Mimo wyzwań, perspektywa łagodzenia niektórych trudności związanych z autyzmem daje nadzieję zarówno pacjentom, jak i ich rodzinom.
Źródło:
- https://zdrowie.pap.pl/psyche/farmakoterapia-pomoze-osobom-ze-spektrum-autyzm
