Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk zwrócił się do dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS z pytaniem, czy w Polsce istnieją oficjalne wytyczne przeciwdziałające dyskryminacji studentów zakażonych HIV, którzy chcą odbywać praktyki w ochronie zdrowia. Pytanie to padło w kontekście zgłoszonych przypadków odmowy praktyk osobom seropozytywnym. Centrum przedstawiło swoje stanowisko – kluczowe informacje w tej sprawie publikujemy poniżej.
Centrum AIDS: wytycznych nie opracowano, ale problem jest znany
W odpowiedzi na pytanie RPO, Centrum ds. AIDS jednoznacznie potwierdziło, że w Polsce nie powstały dotychczas oficjalne wytyczne dla uczelni i placówek medycznych w zakresie przeciwdziałania dyskryminacji kandydatów zakażonych HIV. Jak wyjaśniono, „kwestia ta nie należała dotąd do problematycznych” i nie była przedmiotem regulacji w ramach dotychczasowych działań Centrum.
Jednocześnie Centrum ocenia, że przygotowanie takich wytycznych mogłoby być zasadne. Wskazuje na potrzebę jasnego uregulowania sytuacji prawnej studentów kierowanych na praktyki zawodowe w podmiotach leczniczych oraz rekomenduje prowadzenie działań informacyjno-edukacyjnych wśród personelu medycznego.
Kwestia testów HIV u studentów – co mówią przepisy?
Odpowiedź Centrum odnosi się również do zmiany przepisów, która nastąpiła 16 grudnia 2020 r. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia, testy na HIV mogą być zlecane w ramach badań wstępnych, okresowych i kontrolnych, jeśli ocena zagrożeń na danym stanowisku pracy wskazuje na obecność czynnika szkodliwego, jakim jest wirus HIV.
W takim przypadku lekarz medycyny pracy kieruje kandydata na badanie serologiczne. Dla studentów kierunków medycznych oznacza to, że jeśli ich praktyki obejmują kontakt z materiałem biologicznym, test na HIV może być wymagany na etapie kwalifikacji zdrowotnej.
Praktyki w szpitalach – ochrona pacjentów czy dyskryminacja?
Centrum AIDS przyznało, że obowiązek testowania może być uzasadniany potrzebą zabezpieczenia pracodawców i pacjentów przed potencjalnymi roszczeniami odszkodowawczymi w przypadku transmisji HIV podczas wykonywania świadczeń zdrowotnych. Dotyczy to zarówno pracowników, jak i studentów, którzy w trakcie praktyk wykonują czynności zawodowe.
Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 3 ustawy o działalności leczniczej, podmioty lecznicze są zobowiązane zapewnić, by świadczeń udzielały wyłącznie osoby spełniające wymagania zdrowotne – co przekłada się również na oczekiwania wobec studentów odbywających praktyki w kontakcie z pacjentem.
Przykłady zgłoszeń – problem narasta od lat
Centrum AIDS poinformowało, że już w 2022 r. do Ministra Zdrowia trafiło zgłoszenie z woj. lubelskiego, dotyczące rosnącej liczby przypadków wykrycia zakażeń HIV i zmian gruźliczych u kandydatów na studia spoza UE. W reakcji Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Lublinie rozszerzył zakres badań o testy na HIV i RTG płuc.
W 2025 r. do Centrum zgłosił się student pielęgniarstwa z Zimbabwe, zakażony HIV, który po przyjęciu na uczelnię i opłaceniu czesnego, został zobowiązany do wykonania testu. Choć był w trakcie skutecznej terapii ARV i miał niewykrywalną wiremię (N=N), uczelnia zażądała jego zgody na udostępnienie danych zdrowotnych szpitalom, w których miał odbywać praktyki. Ostatecznie zaakceptował te warunki.
Potrzebne regulacje i edukacja
Centrum AIDS, odpowiadając RPO, nie wykluczyło potrzeby opracowania jednoznacznych przepisów, które regulowałyby sposób postępowania uczelni i placówek ochrony zdrowia wobec studentów zakażonych HIV. Podkreślono, że obecne regulacje nie zakazują osobom z HIV wykonywania zawodów medycznych – decyzję podejmuje lekarz medycyny pracy, a tajemnica lekarska chroni szczegóły diagnozy.
Dodatkowo skutecznie leczona osoba zakażona HIV nie stanowi zagrożenia zakażeniem – zasada Niewykrywalny = Niezakażający (N=N) znajduje potwierdzenie w danych naukowych i programach zdrowotnych, takich jak krajowy program leczenia ARV.
Źródło:
- RPO
