Nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich, czyli brak adherencji, to problem o ogromnym wpływie na zdrowie publiczne i gospodarkę. W Polsce zjawisko to generuje straty rzędu 6 miliardów złotych rocznie, a w Unii Europejskiej – ponad 120 miliardów euro. Eksperci alarmują, że konieczne są zmiany systemowe, by przeciwdziałać temu problemowi.
Brak adherencji – co to oznacza?
Adherencja, od angielskiego słowa adherence, oznacza stosowanie się pacjentów do zaleceń lekarskich. Jak wyjaśnia prof. Artur Mamcarz, kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych i Kardiologii WUM:
Nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych to nie tylko pomijanie dawek leków, ale również brak zmian w stylu życia, zgodnych ze wskazówkami lekarza.
Dotyczy to głównie chorób przewlekłych, takich jak:
- Choroby układu krążenia,
- Cukrzyca,
- Choroby onkologiczne,
- Zaburzenia psychiczne,
- Choroby układu oddechowego.
Skala problemu
Z badań przeprowadzonych przez zespół prof. Aleksandra Prejbisza z Narodowego Instytutu Kardiologii wynika, że:
- 1/3 pacjentów z nadciśnieniem tętniczym czy zaburzeniami lipidowymi nie realizuje przepisanych recept,
- Połowa pacjentów z nadciśnieniem przerywa terapię w ciągu roku od diagnozy, Problem ten dotyczy głównie osób w wieku 30-40 lat – tylko co trzecia osoba w tej grupie wiekowej wytrwa w terapii przez rok.
Najlepiej adherencję zachowują osoby starsze, w wieku 70-80 lat.
Koszty medyczne i społeczne
Brak adherencji wiąże się z poważnymi konsekwencjami, takimi jak m.in.:
- Zwiększone ryzyko zawałów serca, udarów mózgu i innych powikłań,
- Większe obciążenie systemu opieki zdrowotnej,
- Straty ekonomiczne dla budżetu państwa,
- Większa liczba zgonów – ok. 200 tys. osób w Europie umiera rocznie z powodu nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych.
Pacjent z chorobą przewlekłą często nie widzi efektów przestrzegania zaleceń, ale jego bliscy zauważą konsekwencje braku adherencji, gdy dojdzie do poważnych powikłań.
– podkreśla prof. Mamcarz.
Przyczyny problemu
Zdaniem ekspertów brak adherencji wynika z:
- Niskiej świadomości pacjentów – lekarze często nie wyjaśniają, dlaczego dana terapia jest ważna.
- Braku motywacji – pacjenci nie widzą bezpośrednich korzyści z przestrzegania zaleceń.
- Braku partnerstwa w relacji lekarz-pacjent – jak mówi prof. Prejbisz:
Relacja z pacjentem musi zmienić się w kierunku partnerstwa i współodpowiedzialności.
- Złożoności terapii – pacjenci mają trudności z przestrzeganiem skomplikowanych schematów leczenia.
Propozycje zmian systemowych
Eksperci wskazują, że wprowadzenie zmian systemowych może znacząco poprawić adherencję. Przykładem są działania podjęte w Portugalii, gdzie w ciągu 30 lat zwiększono skuteczność leczenia nadciśnienia z 3% do 50%. Jak to osiągnięto?
- Włączenie różnych podmiotów: lekarzy, farmaceutów, organizacji pozarządowych i pacjentów,
- Motywowanie pacjentów poprzez powiązanie refundacji leków z poprawą wyników zdrowotnych,
- Edukacja pacjentów i lekarzy.
Międzynarodowy Dzień Adherencji – szansa na zmiany
1 stycznia 2025 roku Polska obejmie półroczne przewodnictwo w Radzie UE. 27 marca przypada Międzynarodowy Dzień Adherencji Terapeutycznej. Eksperci sugerują, że to doskonała okazja, by zainicjować międzynarodową koalicję na rzecz poprawy adherencji w Polsce i Europie. Jak zauważa prof. Mamcarz:
Warto wykorzystać to przewodnictwo, by stworzyć koalicję, której działania przyniosłyby długofalowe korzyści.
Nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich to poważny problem, który generuje straty zdrowotne, społeczne i ekonomiczne. W Polsce kosztuje nas to 6 miliardów złotych rocznie. Wprowadzenie zmian systemowych, takich jak edukacja pacjentów, partnerstwo w relacji lekarz–pacjent czy innowacyjne rozwiązania stosowane w innych krajach, może znacząco poprawić adherencję i zmniejszyć koszty związane z leczeniem chorób przewlekłych.
Źródło:
- PAP
