Rosnące kolejki do lekarzy specjalistów to jedno z najbardziej palących wyzwań polskiego systemu ochrony zdrowia. Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) oraz Fundacji Watch Health Care (WHC), liczba oczekujących pacjentów osiągnęła w 2024 roku rekordowe wartości, a czas oczekiwania na wizytę znacznie się wydłużył. Sprawdźmy zatem, które specjalizacje mają najdłuższe kolejki, jakie są różnice między danymi NFZ i WHC oraz jakie kroki podejmuje Ministerstwo Zdrowia, by skrócić czas oczekiwania?
Kolejki do specjalistów – aktualne dane
Na koniec II kwartału 2024 roku liczba pacjentów czekających na wizytę u specjalistów przekroczyła 474 tysiące. To aż o 6 115 osób więcej niż w analogicznym okresie poprzedniego roku. Najwięcej pacjentów stabilnych oczekiwało na wizytę u okulisty – 474 761 osób. Kolejne miejsca zajmowały poradnie:
- Stomatologiczne – 287 878 osób (spadek o 11 244),
- Neurologiczne – 265 057 osób (wzrost o 2 779),
- Chirurgii urazowo-ortopedycznej – 218 250 osób (wzrost o 20 979),
- Kardiologiczne – 200 978 osób (wzrost o 435),
- Dermatologiczne – 196 550 osób (wzrost o 11 015).
Nieco inaczej natomiast wyglądała sytuacja w kategorii pilnych przypadków. Najwięcej pacjentów oczekiwało na wizytę w poradni neurologicznej – 64 170 osób (wzrost o 18 228). Wśród innych poradni z dużą liczbą pilnych przypadków znalazły się:
- Chirurgia urazowo-ortopedyczna – 56 632 osoby (wzrost o 16 639),
- Rehabilitacja lecznicza dzienna – 53 723 osoby (wzrost o 17 125),
- Kardiologia – 45 124 osoby (wzrost o 8 347),
- Okulistyka – 38 712 osób (wzrost o 11 359).
Wydłużenie czasu oczekiwania
Wzrósł również średni czas oczekiwania na wizytę. W przypadku stabilnych pacjentów połowa oczekiwała na przyjęcie przez okulistę 84 dni, czyli o 8 dni dłużej niż rok wcześniej. W innych poradniach mediana czasu oczekiwania wynosiła w przypadku:
- Neurologii: 71 dni (+5 dni),
- Chirurgii urazowo-ortopedycznej: 51 dni (+3 dni),
- Kardiologii: 96 dni (-2 dni),
- Endokrynologii: 178 dni (+18 dni),
- Chorób naczyń: 187 dni (+32 dni),
- Neurochirurgii: 209 dni (+50 dni).
W przypadkach pilnych sytuacja była mniej dramatyczna. Do neurologa pacjenci czekali średnio 30 dni (+5 dni), do ortopedy 25 dni (+3 dni), a do okulisty 16 dni (+8 dni).
Dane WHC – jeszcze bardziej niepokojące
Fundacja Watch Health Care (WHC) przedstawiła dane, które wskazują na jeszcze większe wydłużenie kolejek. Na przykład:
- Do endokrynologa pacjenci musieli czekać aż 18 miesięcy (wzrost o 7 miesięcy),
- Do chirurga naczyniowego – 11,9 miesiąca (+5,5 miesiąca),
- Do reumatologa – 8,1 miesiąca (+5,3 miesiąca).
Przy czym, WHC zwróciła uwagę, że najbardziej dotknięte długimi kolejkami są kobiety. Przykładowo, na rekonstrukcję piersi pacjentki musiały czekać średnio rok, podobnie jak rok wcześniej.
Główne wyzwania systemu
Do głównych wyzwań systemu należą:
- Brak centralnej e-rejestracji. System centralnej e-rejestracji, który mógłby usprawnić zarządzanie kolejkami, wciąż jest w fazie pilotażu. Obecnie obejmuje jedynie wizyty pierwszorazowe do kardiologa oraz zapisy na cytologię i mammografię. Planowane pełne wdrożenie systemu ma nastąpić dopiero w 2029 roku.
- Niewystarczający dostęp do badań molekularnych. W diagnostyce onkologicznej dostęp do nowoczesnych badań molekularnych pozostaje ograniczony. Jak zauważają eksperci, ich szersze zastosowanie mogłoby znacząco przyspieszyć proces leczenia, szczególnie w przypadkach raka piersi.
- Wydłużenie czasu oczekiwania mimo braku limitów. Mimo zniesienia limitów w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej, kolejki do specjalistów nie zmniejszyły się, co wskazuje na potrzebę systemowych zmian w zarządzaniu ochroną zdrowia.
Planowane działania Ministerstwa Zdrowia
Skrócenie kolejek do specjalistów to priorytet każdej nowej ekipy zarządzającej resortem zdrowia. Obecna minister zdrowia, Izabela Leszczyna, zapowiada kompleksowe reformy, jednak sama przyznaje, że ich efekty będą widoczne dopiero za kilka lat.
Centralna e-rejestracja – nadzieja na uporządkowanie systemu
Jednym z kluczowych projektów jest wdrożenie systemu centralnej e-rejestracji. Obecnie znajduje się on w fazie pilotażu, a jego pełne uruchomienie planowane jest dopiero na 2029 rok. System ma umożliwić:
- Ujednolicenie zapisów na wizyty specjalistyczne,
- Szybsze zarządzanie kolejkami w skali kraju,
- Łatwiejszy dostęp do informacji o dostępnych terminach w różnych placówkach.
W pierwszej fazie pilotaż objął wizyty do kardiologów oraz zapisy na cytologię i mammografię. Docelowo centralna e-rejestracja obejmie wszystkie świadczenia finansowane przez NFZ.
Poprawa dostępu do diagnostyki
Ministerstwo Zdrowia pracuje też nad rozszerzeniem dostępu do nowoczesnych badań diagnostycznych, w tym molekularnych w onkologii. Obecnie badania te są dostępne głównie w ramach hospitalizacji, co znacząco ogranicza ich wykorzystanie. Planowane zmiany legislacyjne mają określić:
- Cele molekularne, które należy identyfikować w różnych rodzajach nowotworów,
- Standardy i metody wykonywania badań,
- Rozszerzenie ich dostępności poza szpitale, np. w ramach AOS.
Finansowanie i zmiany organizacyjne
Ministerstwo zapowiada również wprowadzenie nowych modeli finansowania świadczeń. Główne propozycje to:
- Płacenie za wynik – uzależnienie finansowania od efektów leczenia, co ma motywować placówki do większej skuteczności.
- Pakiety diagnostyczne dla AOS – specjalne zestawy badań i konsultacji, które pozwolą na kompleksową diagnostykę w krótszym czasie.
- Dostosowanie płatności do złożoności przypadku – placówki obsługujące bardziej wymagających pacjentów mają otrzymywać wyższe środki finansowe.
Wyzwania związane z reformami
Reformy systemu ochrony zdrowia są jednak procesem długofalowym, wymagającym nie tylko czasu, ale także znacznych nakładów finansowych i organizacyjnych. Wdrożenie centralnej e-rejestracji czy poprawa dostępności badań molekularnych to działania, które mogą trwać latami.
Izabela Leszczyna, minister zdrowia, zaznacza:
To musi potrwać i nie stanie się w ciągu roku. Myślę, że w ciągu 4 lat, czyli tej kadencji, jesteśmy w stanie naprawić, odziedziczony po 8 latach PiS-u, kompletnie niewydolny system ochrony zdrowia.
- Zobacz również: Jest aktualna lista nowych standardów akredytacyjnych w POZ
Potrzeba zmian systemowych
Eksperci zwracają uwagę, że skrócenie kolejek wymaga nie tylko zmian technicznych i organizacyjnych, ale także fundamentalnej reorganizacji systemu ochrony zdrowia. Kluczowe obszary to:
- Większy nacisk na profilaktykę – zapobieganie chorobom zmniejszyłoby liczbę pacjentów potrzebujących specjalistycznego leczenia.
- Rozwój kadry medycznej – zwiększenie liczby specjalistów oraz ich równomierne rozmieszczenie w kraju.
- Inwestycje w infrastrukturę medyczną – zwiększenie liczby gabinetów i oddziałów w kluczowych specjalizacjach.
Prawie pół miliona pacjentów w kolejce do specjalistów to alarmujący problem, który wymaga pilnych działań. Choć Ministerstwo Zdrowia zapowiada zmiany, ich efekty nie pojawią się szybko. Kluczowe reformy, takie jak wdrożenie centralnej e-rejestracji czy zwiększenie dostępności badań diagnostycznych, mogą znacząco poprawić sytuację, ale konieczne są również długoterminowe inwestycje w system ochrony zdrowia.
Źródło:
- Rynek Zdrowia
