W najnowszym raporcie EFPIA – W.A.I.T. (Waiting to Access Innovative Therapies) Indicator 2024 – Polska utrzymuje 20. miejsce w Europie pod względem dostępu do innowacyjnych terapii. Choć skrócił się czas oczekiwania na refundację leków, liczba dostępnych terapii spadła, a odsetek refundowanych z ograniczeniami nadal należy do najwyższych w Unii Europejskiej. To sygnał ostrzegawczy po historycznym awansie z poprzedniego roku.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jak Polska wypada w europejskim rankingu dostępu do innowacyjnych terapii według raportu W.A.I.T. Indicator 2024.
- Ile terapii zostało objętych refundacją i dlaczego dostęp do nich jest ograniczony.
- Jakie zmiany zaszły w czasie oczekiwania na refundację leków w Polsce w porównaniu z innymi krajami UE.
- Dlaczego sytuacja pacjentów onkologicznych i z chorobami rzadkimi nadal wymaga systemowych rozwiązań.
Polska w europejskim rankingu dostępności innowacyjnych terapii
W tegorocznej edycji badania Polska uplasowała się na 20. miejscu wśród 36 analizowanych krajów, pozostając na tej samej pozycji co w roku 2023. Refundacją objęto 68 spośród 173 innowacyjnych terapii zarejestrowanych w latach 2020–2023, co przekłada się na 39% dostępności. To spadek w porównaniu do ubiegłego roku, gdy refundowano 69 z 167 terapii (41%).
Choć nadal wyprzedzamy m.in. Węgry, Rumunię, Bułgarię czy Irlandię, to wyraźnie odstajemy od liderów regionu – Czech (7. miejsce), a także od krajów Europy Zachodniej, takich jak Niemcy, Włochy czy Austria.
Dominują terapie z ograniczonym dostępem
Spośród 68 refundowanych w Polsce terapii aż 85% jest dostępnych z ograniczeniami – np. tylko dla pacjentów w określonym stadium choroby lub objętych programem lekowym. Wskaźnik ten pogarsza się od lat: w 2022 roku wynosił 83%, a w 2021 – 78%. To jeden z najwyższych poziomów w Europie, świadczący o istotnych barierach systemowych.
Czas do refundacji krótszy, ale nadal zbyt długi
Pozytywnym sygnałem jest skrócenie średniego czasu od rejestracji do refundacji – wynosi on obecnie 723 dni, czyli o 81 dni mniej niż rok wcześniej. Mimo tego postępu Polska wciąż plasuje się na jednym z ostatnich miejsc w Europie. Dla porównania, pacjenci w Niemczech czekają średnio 128 dni, a w Austrii 309. Średnia unijna to 578 dni.
Onkologia i choroby rzadkie: opóźnienia i ograniczenia
W onkologii refundowanych jest obecnie 27 terapii – co stanowi 48% dostępności wobec europejskiej średniej wynoszącej 50%. Niestety, aż 96% z tych terapii dostępnych jest tylko dla ściśle określonych grup pacjentów. Mimo to czas oczekiwania na decyzje refundacyjne w tym obszarze skrócił się o 65 dni – do 762 dni.
W przypadku chorób rzadkich dostępnych jest 25 terapii (38%), a 92% z nich wiąże się z ograniczeniami dostępu. Czas oczekiwania na refundację leków sierocych skrócił się tylko nieznacznie – o 7 dni – do poziomu 743 dni.
Głos eksperta: czas na działania systemowe
Jak podkreśla Michał Byliniak, Dyrektor Generalny Związku Pracodawców Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych INFARMA:
Po historycznym awansie Polski o 5 miejsc w rankingu dostępności do innowacyjnych terapii w 2023 roku i utrzymaniu pozytywnego trendu w ubiegłym roku, tegoroczne dane możemy odczytać jako sygnał ostrzegawczy. Udało się utrzymać 20. pozycję w zestawieniu państw europejskich, natomiast bardzo wysoki odsetek terapii refundowanych z ograniczeniami oraz wciąż długi czas oczekiwania na refundację pokazują, jak wiele pozostaje do zrobienia w całym systemie. (…) Powinniśmy to wykorzystać, by nie tylko wyrównywać szanse pacjentów w Europie, ale też wzmacniać bezpieczeństwo zdrowotne i odporność naszych krajowych systemów ochrony zdrowia.
Europa: głębokie różnice między krajami
Najlepszy dostęp do innowacyjnych terapii wciąż mają pacjenci w Niemczech (156 terapii), Włoszech (143) i Austrii (142). Średni czas oczekiwania w UE wzrósł z 531 do 578 dni. Różnice między krajami sięgają ponad 2 lat – pacjent w jednym kraju może uzyskać dostęp do terapii nawet siedmiokrotnie szybciej niż w innym.
To pokazuje, że problem ma charakter systemowy: różnice w procedurach HTA, uwarunkowania budżetowe i organizacyjne pozostają głównymi barierami w zapewnieniu równego dostępu do leczenia.
Choć Polska zdołała utrzymać 20. pozycję w rankingu EFPIA, dane z raportu W.A.I.T. 2024 wskazują na stagnację i potrzebę systemowych zmian. Ograniczenia w dostępie, długie czasy refundacyjne oraz utrzymujący się wysoki odsetek terapii dostępnych tylko warunkowo utrudniają pacjentom korzystanie z potencjału nowoczesnej medycyny. W obliczu starzejącego się społeczeństwa i rosnącej liczby chorób cywilizacyjnych konieczne są skuteczniejsze działania na rzecz wyrównywania szans zdrowotnych.
Główne wnioski
- Polska utrzymała 20. miejsce w rankingu EFPIA W.A.I.T. Indicator 2024, z 68 refundowanymi terapiami na 173 zarejestrowane (39% dostępności).
- 85% refundowanych leków w Polsce dostępnych jest z ograniczeniami – najczęściej tylko dla wybranych grup pacjentów lub w ramach programów lekowych.
- Średni czas oczekiwania na refundację skrócił się do 723 dni, ale Polska nadal pozostaje w końcówce zestawienia europejskiego.
- W onkologii i chorobach rzadkich dostęp jest nadal silnie ograniczony, a refundacja dotyczy odpowiednio 48% i 38% terapii – z niemal całkowitym udziałem ograniczeń.
Źródła:
- INFARMA informacje prasowe
- EFPIA Patients W.A.I.T. Indicator 2024 Survey
