15 kwietnia 2010 roku w Narodowym Instytucie Onkologii w Gliwicach dokonano przełomu w polskiej onkohematologii – przeprowadzono pierwszy w tym ośrodku zabieg przeszczepienia komórek krwiotwórczych. Dziś, 16 kwietnia 2025 roku, Klinika Transplantacji Szpiku i Onkohematologii świętuje 15-lecie tego wydarzenia, mogąc pochwalić się nie tylko liczbą 3223 transplantacji, ale także imponującym rozwojem technologii, unikalnymi metodami terapeutycznymi i istotnym wkładem w rozwój terapii komórkowych w Polsce i Europie.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jak wyglądała pierwsza transplantacja szpiku w Gliwicach i jak zmieniła oblicze leczenia onkohematologicznego w Polsce.
- Czym są komórki krwiotwórcze i od jakich dawców można je przeszczepiać – również tych niespokrewnionych i częściowo zgodnych.
- Na czym polega napromienianie całego ciała i szpiku i dlaczego gliwickie techniki są uważane za mniej toksyczne od innych.
- Jakie są nowoczesne terapie komórkowe, takie jak CAR-T cells, i dlaczego właśnie Gliwice są liderem ich wdrażania.
Przełomowy moment – pierwsza transplantacja komórek krwiotwórczych
Wszystko zaczęło się od 26-letniego pacjenta z rozpoznanym chłoniakiem Hodgkina. Zabieg, przeprowadzony 15 kwietnia 2010 roku, okazał się sukcesem. Dziś mężczyzna mieszka w Holandii, ale – jak podkreślają lekarze – nadal utrzymuje kontakt z zespołem, któremu zawdzięcza życie. Był to zarazem pierwszy przeszczep wykonany w świeżo uruchomionym Pododdziale Transplantacji Szpiku i Leczenia Chłoniaków, który rok później przekształcono w Klinikę Transplantacji Szpiku i Onkohematologii.
Już w roku inauguracji przeprowadzono 41 przeszczepień, a w 2017 roku – rekordowe 289. Do końca marca 2025 roku łączna liczba zabiegów wyniosła 3223.
Spektrum dawców i typy transplantacji
W 2024 roku gliwicki zespół przeprowadził 196 transplantacji komórek krwiotwórczych. W ponad stu przypadkach były to transplantacje autologiczne, czyli z wykorzystaniem komórek własnych pacjenta. Pozostałe dotyczyły przeszczepów od dawców – zarówno spokrewnionych, jak i niespokrewnionych – dobranych pod względem zgodności HLA, a także tzw. dawców haploidentycznych, zgodnych tylko w połowie.
Dawców poszukiwano nie tylko w krajowych bazach, ale również w rejestrach międzynarodowych – m.in. z Niemiec, Izraela, USA, Kanady czy Brazylii.
Wykonujemy transplantacje komórek od każdego rodzaju dawców – mówi prof. dr hab. n. med. Sebastian Giebel, kierownik Kliniki i wojewódzki konsultant w dziedzinie hematologii.
Unikatowe techniki napromieniania – przewaga technologiczna Gliwic
To, co wyróżnia gliwicki ośrodek na tle innych jednostek w Polsce i Europie, to stosowanie unikatowych protokołów przygotowania do przeszczepu. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje napromienianie całego szpiku, stosowane u chorych na szpiczaka plazmocytowego, oraz napromienianie całego ciała (TBI), będące metodą z wyboru w przypadku ostrej białaczki limfoblastycznej.
Według danych z literatury odsetek powikłań po napromienianiu całego ciała jest bardzo wysoki […]. U nas jest to rzadkość, poniżej 10 procent. To dowód, że opracowana przez nas technika napromieniania całego ciała może mieć przewagę nad tą samą procedurą realizowaną w innych ośrodkach – podkreśla prof. Giebel.
Doskonałe wyniki są zasługą innowacyjnych metod profilaktyki, w tym stosowania indywidualnie przygotowywanej mieszanki elektrolitowej do płukania jamy ustnej. Niskotoksyczne protokoły zawdzięczają skuteczności również dzięki nowoczesnym technikom, takim jak napromienianie z niską mocą dawki i systemem osłon indywidualnych czy technika tomoterapii – pozwalająca na ochronę narządów wewnętrznych przy jednoczesnym podaniu wymaganej dawki promieniowania.
Wypracowane przez nas protokoły napromieniania cechują się niską toksycznością między innymi dlatego, że mamy do dyspozycji szerokie spektrum nowoczesnych technologii – mówi prof. dr hab. n. med. Sławomir Blamek, dyrektor NIO-PIB w Gliwicach.
Dawstwo i pobieranie komórek – Gliwice liderem w Polsce
Gliwicka klinika to nie tylko miejsce przeszczepów, ale też jedno z najważniejszych centrów pobierania komórek krwiotwórczych od dawców niespokrewnionych. Od 2012 roku, w ramach współpracy z Fundacją DKMS, przeprowadzono 2600 procedur pobrania. To najwyższy wynik wśród publicznych ośrodków w Polsce.
Komórki pobierane od pacjentów w Narodowym Instytucie Onkologii w Gliwicach są przeszczepiane chorym z całego świata, również z tak odległych krajów jak Stany Zjednoczone, Australia, Kanada czy Brazylia – zaznacza prof. Giebel.
Nowoczesne terapie – CAR-T cells i badania kliniczne
Klinika w Gliwicach to także jeden z pionierów terapii z wykorzystaniem limfocytów T z chimerowym receptorem antygenowym (CAR-T cells), stosowanej u pacjentów z agresywnymi chłoniakami i ostrą białaczką limfoblastyczną. Dotychczas zastosowano ją u 55 chorych.
Bierzemy udział w badaniach klinicznych zmierzających do optymalizacji i udoskonalenia tej formy leczenia oraz rozszerzenia wskazań medycznych do niej – mówi prof. Giebel, szef Polskiej Grupy ds. Leczenia Białaczek u Dorosłych.
Jak dodaje prof. Blamek:
Leczenie za pomocą odpowiedniego wsparcia własnego układu odpornościowego wydaje się niezwykle obiecującym kierunkiem rozwoju terapii onkohematologicznych.
Zaangażowani eksperci i rozwój naukowy
W działalność naukową Kliniki zaangażowanych jest wielu specjalistów. Wśród nich dr hab. n. med. Tomasz Czerw, który bada transplantacje komórek krwiotwórczych u pacjentów z włóknieniem szpiku, oraz prof. dr hab. n. med. Jerzy Hołowiecki – pionier transplantacji od dawców niespokrewnionych w Polsce i założyciel Polskiej Grupy Leczenia Białaczek u Dorosłych.
Podsumowanie – 15 lat ratujących życie
W ciągu 15 lat od pierwszej transplantacji gliwicka Klinika Transplantacji Szpiku i Onkohematologii nie tylko osiągnęła imponujące wyniki liczbowe, lecz przede wszystkim zbudowała silny, ekspercki ośrodek, który wyznacza kierunki rozwoju polskiej i europejskiej onkohematologii. Nowatorskie metody leczenia, skuteczna profilaktyka powikłań, współpraca międzynarodowa i zaangażowanie w badania kliniczne sprawiają, że Gliwice są dziś jednym z najważniejszych punktów na mapie terapii komórkowych w Europie.
Główne wnioski
- W 2010 roku w Gliwicach wykonano pierwszą transplantację szpiku; do marca 2025 r. przeprowadzono ich już łącznie 3223.
- Klinika Transplantacji Szpiku i Onkohematologii NIO-PIB w Gliwicach stosuje unikalne techniki napromieniania całego szpiku i ciała, z toksycznością powikłań poniżej 10%.
- W 2024 roku wykonano 196 przeszczepień, w tym 102 autologiczne i kilkadziesiąt od dawców z Polski, Niemiec, USA, Kanady i innych krajów.
- Gliwicki ośrodek jako jeden z pierwszych w Polsce wdrożył terapię CAR-T cells; zastosowano ją już u 55 pacjentów, a zespół aktywnie uczestniczy w badaniach klinicznych.
Źródło:
- gliwice.nio.gov.pl
