W planie finansowym Narodowego Funduszu Zdrowia na 2026 rok zaplanowano 7,97 mld zł na świadczenia psychiatryczne i leczenie uzależnień. To aż o 1,2 mld zł mniej niż w roku 2025. Informacja ta wywołała silny niepokój w środowiskach psychiatrycznych i wśród pacjentów. NFZ zapewnia, że budżet nie uwzględnia tylko kończącego się z końcem 2025 roku pilotażu Centrów Zdrowia Psychicznego (CZP), a w razie jego kontynuacji środki zostaną zabezpieczone. Jednak brak pewności co do dalszego finansowania CZP i realna groźba zmniejszenia budżetu na psychiatrię wywołały liczne głosy sprzeciwu.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Dlaczego plan finansowy NFZ na 2026 rok przewiduje niższe nakłady na psychiatrię.
- Jakie wyjaśnienia przedstawia Narodowy Fundusz Zdrowia w kontekście pilotażu Centrów Zdrowia Psychicznego.
- Jak środowiska psychiatryczne i pacjenckie oceniają ryzyko ograniczenia finansowania.
- Jakie działania planowane są w odpowiedzi na brak systemowych decyzji – w tym Nadzwyczajny Kongres Zdrowia Psychicznego.
Czego dokładnie dotyczy obniżenie finansowania?
Jak poinformowała dr Izabela Ciuńczyk, psychiatra i prezes Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Centrów Zdrowia Psychicznego (OSCZP), w 2025 roku łączny budżet na psychiatrię i leczenie uzależnień wyniósł 9,1 mld zł – z czego 6,6 mld zł przeznaczono na świadczenia, a 2,5 mld zł na finansowanie CZP w ramach pilotażu. W 2026 roku, według danych przekazanych przez Ministerstwo Zdrowia, planowana kwota to 7,97 mld zł – o 1,2 mld zł mniej.
To olbrzymia kwota, która spowoduje redukcję personelu i wydłuży kolejki do specjalistów – oceniła dr Ciuńczyk podczas konferencji prasowej.
Według szacunków lekarzy i organizacji pacjenckich, oznacza to m.in. 8 mln mniej porad rocznie i zagrożenie brakiem kompleksowej opieki dla co czwartego pełnoletniego Polaka.
NFZ: budżet nie uwzględnia pilotażu, ale może się to zmienić
Do sprawy odniósł się Paweł Florek, dyrektor Biura Komunikacji Społecznej i Promocji NFZ.
Planowanie budżetu NFZ na kolejny rok odbywa się w ścisłych ramach prawnych i w konkretnie wskazanym, maksymalnym terminie do 15 lipca. Ponieważ na ten moment pilotaż CZP jest zaplanowany do końca tego roku, to pierwotny plan finansowy NFZ na przyszły rok nie mógł go już uwzględnić – wyjaśnił.
Florek dodał, że analogiczna sytuacja miała miejsce w 2025 roku – pierwotnie pilotaż miał trwać do połowy roku, ale został przedłużony do końca grudnia, a NFZ zabezpieczył środki na jego realizację.
Jeżeli sytuacja się zmieni i CZP będą nadal funkcjonowały w oparciu o finansowanie z NFZ, to budżet NFZ je obejmie – zapewnił.
Najdłuższy pilotaż w historii i brak decyzji co dalej
Pilotaż Centrów Zdrowia Psychicznego, oparty na koncepcji psychiatrii środowiskowej, rozpoczął się w 2018 roku i objął dotąd ponad 51 proc. populacji Polski. Model CZP opiera się na opiece bliskiej pacjentowi – ambulatoryjnej, środowiskowej i stacjonarnej – jako alternatywie dla dominującego wcześniej leczenia szpitalnego.
Mimo jego udokumentowanych efektów i zapowiedzi przekształcenia w rozwiązanie systemowe, w połowie września 2025 roku nadal nie ma jednoznacznych decyzji, co stanie się z CZP po zakończeniu pilotażu.
Pilotaż dobiega końca, a my w połowie września nie wiemy, co będzie w kolejnych latach – powiedziała dr Joanna Krzyżanowska-Zbucka z Fundacji eFkropka i Komitetu Organizacyjnego Kongresu Zdrowia Psychicznego.
Głos pacjentów: „Z przerażeniem myślę, któremu pacjentowi odmówię pomocy”
Niepokój dotyczący przyszłości CZP wyraziły również osoby, które doświadczyły kryzysów psychicznych i korzystały z opieki środowiskowej. Wśród nich znalazła się Katarzyna Szczerbowska, pacjentka, asystentka zdrowienia i członkini Rady ds. Zdrowia Psychicznego przy Ministrze Zdrowia.
Centra Zdrowia Psychicznego pomagają ludziom, którzy przeżywają żałoby, mają kłopoty z bezsennością, zbankrutowali. Pomoc jest tam skoordynowana – tłumaczyła.
Głos zabrali także lekarze młodego pokolenia. Julia Pankiewicz z Porozumienia Rezydentów OZZL podkreśliła:
Z przerażeniem myślę o tym, któremu pacjentowi będę musiała odmawiać. Czy nastolatce po próbie samobójczej, czy dwudziestolatkowi z pierwszym epizodem schizofrenii, a może osobie pięćdziesięcioletniej, która od dwudziestu lat leczy się z powodu choroby afektywnej dwubiegunowej?
Ryzyko nierównego dostępu do leczenia i powrotu do przestarzałych modeli opieki
Część ekspertów wskazuje, że system oparty na CZP powoli eliminuje tzw. psychiatrię przestarzałą – izolującą, stygmatyzującą i opartą wyłącznie na hospitalizacji.
Wyobraź sobie, że leżysz w pokoju, a w drzwiach wisi szmata. Ty jesteś przypięty pasami, a jedynym twoim towarzystwem jest kamera. Nie mówisz, nie jesz, nie może przyjść do ciebie rodzina – wspominała Szczerbowska.
Model CZP miał być remedium na ten stan rzeczy, zapewniając skoordynowaną, szybką i zindywidualizowaną pomoc.
Kongres Zdrowia Psychicznego i pilna potrzeba systemowych decyzji
W odpowiedzi na niepewność co do dalszego losu Centrów Zdrowia Psychicznego, Ogólnopolskie Stowarzyszenie CZP zapowiedziało zwołanie Nadzwyczajnego Kongresu Zdrowia Psychicznego, który odbędzie się 9 października w Warszawie. Jednym z głównych postulatów będzie powołanie ośrodka monitorującego reformę oraz apel o inwestowanie, a nie oszczędzanie w ochronie zdrowia psychicznego.
Domagamy się nie oszczędzania, ale inwestowania w system ochrony zdrowia psychicznego – powiedziała Szczerbowska.
Główne wnioski
- Budżet NFZ na psychiatrię i leczenie uzależnień w 2026 r. ma wynieść 7,97 mld zł, czyli o 1,2 mld zł mniej niż w roku 2025. Różnica wynika z braku uwzględnienia pilotażu CZP, który formalnie kończy się w grudniu 2025 r.
- NFZ deklaruje, że w razie przedłużenia funkcjonowania CZP, ich finansowanie zostanie ujęte w aktualizacji planu – analogicznie jak w roku 2025. Brak decyzji w tej sprawie wywołuje jednak niepokój w środowisku.
- Redukcja finansowania oznacza ryzyko braku kompleksowej opieki dla 1/4 dorosłych Polaków oraz ok. 8 mln mniej porad rocznie. Lekarze alarmują, że może to przełożyć się na ograniczony dostęp do pomocy psychiatrycznej.
- Środowiska medyczne i pacjenckie oczekują szybkich decyzji systemowych i zapowiadają Nadzwyczajny Kongres Zdrowia Psychicznego (9 października), który ma wywrzeć presję na decydentów, by zapewnić ciągłość i stabilność opieki psychiatrycznej w Polsce.
Źródło:
- opracowanie własne, TVN 24, Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Centrów Zdrowia Psychicznego
