Przewlekła choroba nerek (PChN) to jedno z najpoważniejszych wyzwań współczesnej nefrologii. Dotyka ponad 4,5 miliona Polaków, ale większość z nich nie jest świadoma choroby, ponieważ w początkowych stadiach rozwija się bezobjawowo. Niestety, wielu pacjentów trafia do specjalisty dopiero w momencie schyłkowej niewydolności nerek, kiedy jedyną opcją leczenia stają się dializy lub przeszczep. Problem w tym, że tylko 5-6% pacjentów otrzymuje nowe nerki – reszta pozostaje przy kosztownej i obciążającej dializoterapii. Eksperci alarmują: kwalifikacja do przeszczepu jest zbyt późna, a procedury trwają za długo. To nie tylko skraca życie chorych, ale również generuje ogromne wydatki dla systemu ochrony zdrowia.
Skala problemu – dlaczego chorzy nie trafiają na przeszczep?
Przewlekła choroba nerek to globalny problem, który dotyka co najmniej 10% światowej populacji. W Polsce rocznie umiera z jej powodu około 80 tysięcy osób. Jak podkreślała prof. Magdalena Krajewska, prezes Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego, na spotkaniu zorganizowanym przez Parlamentarny Zespół ds. Medycyny Bólu (4 stycznia):
Większość chorych nie wie, że choruje, a PChN – nawet na wczesnych etapach rozwoju – skraca życie o 5-6 lat i znacznie zwiększa śmiertelność.
Mimo że przeszczep nerki jest preferowaną formą leczenia nerkozastępczego, wciąż zbyt mało pacjentów jest do niego kwalifikowanych. Przyczyn jest wiele – od późnej diagnozy, przez zbyt długi proces kwalifikacji, aż po niewystarczającą liczbę dostępnych organów do transplantacji.
Dializy zamiast przeszczepu – czy to najlepsze rozwiązanie?
Pacjenci ze schyłkową niewydolnością nerek wymagają leczenia nerkozastępczego. Aktualnie w Polsce dominują dwie metody dializoterapii, które choć pozwalają na podtrzymanie funkcji organizmu, są mniej skuteczne niż przeszczep. Jak podkreśla prof. Dorota Kamińska z Klinicznego Oddziału Chirurgii Transplantacyjnej i Chirurgii Wątroby, Wojskowego Szpitala Klinicznego z Polikliniką SP ZOZ we Wrocławiu:
Przeszczepienie nerki jest najlepszą metodą leczenia nerkozastępczego – nie tylko jeśli chodzi o długość przeżycia, dni spędzone w szpitalu, czy ciężkość powikłań, ale też jeśli chodzi o jakość życia pacjenta.
Co więcej, transplantacja to także ogromna oszczędność dla budżetu państwa. Koszty dializoterapii są wielokrotnie wyższe niż przeszczepu, zwłaszcza w dłuższej perspektywie. Po dwóch latach od przeszczepienia roczne koszty terapii są nawet kilkukrotnie niższe niż koszty dializ.
Dlaczego kwalifikacja do przeszczepu trwa tak długo?
Jednym z największych problemów w procesie przeszczepiania nerek jest czas kwalifikacji pacjenta. Eksperci zwracają uwagę, że w Polsce procedura ta może trwać nawet 2,5 roku, w czasie których pacjent pozostaje na kosztownych dializach. Przyczyną są m.in.:
- brak dostępu do specjalistycznych badań diagnostycznych,
- konieczność wykluczenia chorób nowotworowych, infekcji przewlekłych i patologii serca,
- ograniczona dostępność ambulatoryjnej opieki nefrologicznej.
Jak wyjaśnia prof. Krajewska:
Ponieważ dostępność do ambulatoryjnej opieki specjalistycznej jest utrudniona, a pacjent spędza na dializach trzy razy w tygodniu po cztery godziny, zanim uda mu się wykonać ostatnie badanie, pierwsze zdąży się już przeterminować.
To sprawia, że pacjenci często nie zdążą przejść kwalifikacji na czas, co skutkuje wieloletnią terapią dializacyjną, zamiast znacznie skuteczniejszego przeszczepu.
Czy możliwe jest wcześniejsze wykrycie PChN?
Eksperci zwracają uwagę, że kluczem do rozwiązania problemu jest wcześniejsza diagnostyka przewlekłej choroby nerek. Często choroba ta rozwija się w wyniku:
- pierwotnego kłębuszkowego zapalenia nerek,
- nefropatii cukrzycowej,
- cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek,
- nadciśnienia tętniczego,
- wielotorbielowatości nerek.
Tymczasem szybkie wykrycie choroby sprawiłoby, że pacjenci mogliby uniknąć dializ, a nawet przeszczepu, dzięki nowoczesnym lekom hamującym progresję choroby.
Dr hab. Jarosław Woroń, kierownik Zakładu Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego podkreśla:
Obecnie jest wiele leków i technologii medycznych, które mogą zahamować lub znacznie opóźnić rozwój przewlekłej choroby nerek.
Zbyt późna diagnoza sprawia jednak, że pacjenci nie mają szansy na skuteczne leczenie w początkowych stadiach.
Jak poprawić system opieki nad pacjentami z PChN?
Zdaniem specjalistów, konieczna jest kompleksowa zmiana organizacji opieki nad pacjentami z przewlekłą chorobą nerek. Dr Marzena Domańska-Sadynica, MBA – ekspert ochrony zdrowia i prezeska Fundacji Eksperci dla Zdrowia, przedstawiła na konferencji projekt reformy, który zakłada:
- stworzenie ośrodków referencyjnych dla pacjentów z PChN,
- wprowadzenie koordynatorów, którzy pomagaliby chorym w przejściu przez proces diagnostyki i kwalifikacji do przeszczepu,
- zwiększenie dostępności do badań diagnostycznych.
Prof. Kamińska podkreśla, że równie ważna jest zmiana podejścia do kwalifikacji pacjentów:
Przeszczepy nerki najlepiej wykonywać jeszcze zanim pacjent trafi na dializoterapię.
Takie podejście mogłoby znacząco poprawić jakość życia pacjentów i zmniejszyć koszty systemowe.
Źródło:
- Nauka w Polsce
- Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SP ZOZ we Wrocławiu
