W Polsce coraz więcej osób boryka się z kryzysami osobistymi, społecznymi i emocjonalnymi. Wojna w Ukrainie, skutki pandemii COVID-19, kryzys klimatyczny i rosnąca inflacja przyczyniają się do wzrostu liczby osób wymagających natychmiastowej pomocy. Ośrodki interwencji kryzysowej (OIK) są kluczowym elementem wsparcia w takich sytuacjach. Mimo to ich liczba i dostępność w Polsce pozostawiają wiele do życzenia.
W Polsce brakuje ośrodków interwencji kryzysowej
W 2023 roku w Polsce działało zaledwie 170 ośrodków interwencji kryzysowej. Liczba ta jest niewystarczająca, szczególnie w kontekście rosnącego zapotrzebowania na ich usługi. Najwyższa Izba Kontroli już w 2021 roku alarmowała, że ponad połowa powiatów nie posiada takich placówek. Tylko 30% z istniejących ośrodków oferuje wsparcie całodobowe, co ogranicza ich skuteczność. Tymczasem ustawa o pomocy społecznej nakłada obowiązek świadczenia natychmiastowej pomocy, który jest szczególnie trudny do zrealizowania w sytuacji niedoboru placówek.
Rosnące zapotrzebowanie na usługi OIK
Osób w kryzysie przybywa. Patrząc na działalność ośrodka interwencji kryzysowej, którego mam zaszczyt być dyrektorem, zwiększa się liczba interwencji, zwiększa się też liczba konsultacji psychologicznych
– podkreśla Katarzyna Wiśniewska, prezeska Konwentu Dyrektorów Ośrodków Interwencji Kryzysowej w Polsce, dyrektorka Zespołu Ośrodków Wsparcia w Piastowie. W jednym z ośrodków liczba konsultacji psychologicznych wzrosła z 1,5-2 tysięcy rocznie do 4 tysięcy w ciągu zaledwie dwóch lat. Problemy psychiczne, przemoc domowa, bezdomność oraz kryzysy wynikające z migracji i zmian społecznych sprawiają, że rola OIK staje się coraz bardziej kluczowa.
Problemy z finansowaniem i legislacją
Brak odpowiedniego finansowania oraz nieprecyzyjne przepisy prawne stanowią poważne bariery w rozwoju OIK. Obecnie interwencja kryzysowa jest uznawana za świadczenie niepieniężne z pomocy społecznej, co oznacza, że jej realizacja jest uzależniona od budżetów powiatów. Wiele z nich nie dysponuje wystarczającymi środkami na prowadzenie ośrodków, co prowadzi do ich zamykania lub ograniczania działalności.
Konsekwencje braku funduszy
Eksperci wskazują, że ośrodki interwencji kryzysowej powinny być finansowane z budżetu centralnego, a nie jedynie z funduszy powiatowych. Rejonizacja ośrodków sprawia, że powiaty nie chcą przyjmować osób spoza swojego obszaru, co znacząco ogranicza dostępność usług. Jak wskazuje Katarzyna Wiśniewska, dofinansowanie z administracji rządowej mogłoby nie tylko zwiększyć liczbę placówek, ale także poprawić jakość świadczonych usług.
Braki w regulacjach prawnych
W październiku 2024 roku Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) skierował wystąpienie generalne do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Wskazał na konieczność:
- opracowania standardów funkcjonowania ośrodków,
- precyzyjnego określenia zakresu świadczonych usług,
- wprowadzenia minimalnych wymagań kwalifikacyjnych dla kadry.
Obecnie obowiązujące przepisy nie uwzględniają specyfiki pracy ośrodków, co utrudnia ich funkcjonowanie w systemie pomocy społecznej.
Wyzwania związane z integracją OIK z innymi instytucjami
Zgodnie z obowiązującym prawem, ośrodki interwencji kryzysowej mogą być włączane w struktury powiatowych centrów pomocy rodzinie (PCPR) lub miejskich ośrodków pomocy społecznej (MOPS). Eksperci podkreślają, że takie rozwiązanie utrudnia realizację zadań OIK.
Jednostki organizacyjne pomocy społecznej pracują do godziny 16.00, więc jak włączać w struktury PCPR-u czy MOPS-u ośrodki, które mają działać całodobowo? Tylko ośrodek samodzielnie działający może być w pełni otwarty dla osób, które znajdują się w kryzysie, a niestety kryzysów jest coraz więcej
– zauważa Katarzyna Wiśniewska.
Rola ośrodków interwencji kryzysowej w systemie wsparcia społecznego
OIK są niezwykle istotnym elementem systemu wsparcia, szczególnie w obliczu takich wyzwań jak:
- kryzysy zdrowia psychicznego,
- przemoc domowa,
- bezdomność,
- problemy uchodźców wojennych,
- skutki katastrof naturalnych.
Ministerstwo zapowiada zmiany
W odpowiedzi na apel RPO, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zapowiedziało prace nad standardami funkcjonowania ośrodków. W ramach projektu finansowanego z Funduszy Europejskich na lata 2021–2027 mają zostać opracowane:
- standardy kształcenia kadr,
- modelowe procedury wsparcia osób w kryzysie,
- wytyczne dotyczące funkcjonowania ośrodków interwencji kryzysowej.
Jednak bez odpowiedniego finansowania nawet najlepsze standardy mogą okazać się niewystarczające.
Rozwój ośrodków interwencji kryzysowej to inwestycja w bezpieczeństwo i dobrostan społeczeństwa. W obliczu rosnących wyzwań społecznych konieczne jest nie tylko zwiększenie liczby placówek, ale także zapewnienie im odpowiedniego finansowania i wsparcia legislacyjnego. Czy 2025 rok przyniesie realne zmiany w tym obszarze? Wiele zależy od decyzji podejmowanych dziś – zarówno na szczeblu lokalnym, jak i centralnym.
Źródło:
- Biznes Newseria
