Nowa analiza Global Burden of Disease Study 2023 opublikowana w The Lancet pokazuje, że globalna długość życia w 2023 roku wróciła do wartości sprzed pandemii COVID-19. Raport finansowany przez Fundację Gatesów obejmuje dane z lat 1950–2023 i obejmuje aż 204 kraje oraz 660 jednostek subnarodowych. Choć ogólna śmiertelność maleje, rośnie ona wśród nastolatków i młodych dorosłych, szczególnie w Ameryce Północnej i Europie Wschodniej.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jak zmieniała się długość życia i śmiertelność globalna w latach 1950–2023.
- W których regionach świata odnotowano największy wzrost zgonów wśród młodych dorosłych.
- Jakie korekty w danych wprowadziło GBD 2023 dla Afryki Subsaharyjskiej.
- W jaki sposób nowe narzędzie statystyczne OneMod poprawiło jakość analiz GBD.
Globalna śmiertelność: mniej dzieci, więcej młodych dorosłych
W 2023 roku na świecie zmarło 60,1 mln osób – to o 35,2% więcej niż w 1950 roku, co wynika głównie ze wzrostu populacji i starzenia się społeczeństw. Jednocześnie ogólna, standaryzowana względem wieku, śmiertelność spadła aż o 66,6%. Znaczący spadek odnotowano w grupie dzieci do 5. roku życia – największy w Azji Wschodniej (–67,7%). Inaczej sytuacja wygląda wśród młodzieży i młodych dorosłych – w Europie Wschodniej śmiertelność osób w wieku 15–19 lat wzrosła o 53,9%, a w grupie 20–24 lata o 40,1%. W Ameryce Północnej odnotowano wzrost nawet o 49,9% w grupie 30–39 lat, a w grupach młodszych: 5–14 lat wzrost o 11,5%, 25–29 lat o 31,7%.
Życie po pandemii – dane z 2023 roku
Pandemia COVID-19 doprowadziła do spadku oczekiwanej długości życia – w 2021 roku kobiety żyły średnio 74,7 lat, a mężczyźni 69,3 lat. W 2023 roku wartości te wróciły do poziomu sprzed pandemii: odpowiednio 76,3 i 71,5 lat. Pełną odbudowę – czyli spadek śmiertelności do poziomów z 2019 roku lub niższych – osiągnęło 61,8% krajów (126 z 204). Jednak 4,9% państw nadal nie zbliżyło się do wartości sprzed pandemii.
Zaskakujące korekty dla Afryki Subsaharyjskiej
Nowy model statystyczny OneMod, użyty po raz pierwszy w tej edycji GBD, pozwolił zidentyfikować znaczące różnice w danych w stosunku do poprzednich lat. W Afryce Subsaharyjskiej śmiertelność w grupie 5–14 lat była średnio aż o 87,3% wyższa niż wcześniej szacowano, a wśród kobiet w wieku 15–29 lat – o 61,2% wyższa. Jednocześnie dla osób powyżej 50. roku życia dane były niższe o 13,2% względem wcześniejszych szacunków.
GBD 2023 – nowe narzędzie do oceny stanu zdrowia populacji
W analizie wykorzystano 24 025 źródeł danych, a sama metodologia opiera się na modelu OneMod łączącym podejście parametryczne i nieparametryczne. Uwzględniono m.in. indeks socjodemograficzny (SDI) oraz skumulowane ryzyko związane z czynnikami środowiskowymi i społecznymi. Dzięki temu badanie oferuje bardziej precyzyjne szacunki dla wszystkich grup wiekowych i płci w skali globalnej.
Raport GBD 2023 to nie tylko przegląd historyczny – to narzędzie wspierające planowanie polityki zdrowotnej i przygotowanie systemów ochrony zdrowia na przyszłe wyzwania. Zidentyfikowane różnice regionalne i wiekowe pokazują, że nie wystarczy analizować danych ogólnych – konieczne są działania dopasowane do konkretnych grup demograficznych i geograficznych.
Główne wnioski
- Globalna śmiertelność standaryzowana względem wieku spadła o 66,6% w latach 1950–2023, mimo wzrostu liczby zgonów do 60,1 mln rocznie.
- W Europie Wschodniej i Ameryce Północnej rośnie śmiertelność wśród młodych dorosłych – w niektórych grupach nawet o 50%.
- W Afryce Subsaharyjskiej śmiertelność dzieci i młodych kobiet była znacznie niedoszacowana w poprzednich edycjach GBD – nowe dane pokazują wzrosty nawet o 87,3%.
- Oczekiwana długość życia globalnie wróciła w 2023 roku do poziomów sprzed pandemii – 76,3 lat dla kobiet i 71,5 lat dla mężczyzn.
Źródło:
- https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(25)01330-3/fulltext
