Wzrost zachorowań na raka jelita grubego u osób poniżej 50. roku życia stał się jednym z największych wyzwań współczesnej onkologii. Mimo intensywnych badań, przyczyny tego trendu nie były dotąd w pełni zrozumiałe. Najnowsza analiza przeprowadzona przez naukowców z Mass General Brigham, w ramach zespołu Cancer Grand Challenges PROSPECT, opublikowana w JAMA Oncology, sugeruje istotny i bezpośredni związek pomiędzy spożyciem żywności ultraprzetworzonej (UPF), a wczesnymi prekursorami raka jelita grubego. Wyniki te mają znaczenie nie tylko epidemiologiczne, ale także kliniczne – mogą wpływać na strategie prewencji i ocenę ryzyka u młodych dorosłych.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jak żywność ultraprzetworzona wpływa na rozwój gruczolaków – wczesnych prekursorów raka jelita grubego.
- Dlaczego osoby spożywające najwięcej UPF mają nawet 45% wyższe ryzyko wystąpienia zmian przedrakowych.
- Jakie mechanizmy i czynniki ryzyka niezależnie od diety mogą wpływać na wczesny rak jelita grubego.
- Dlaczego wyniki badania Nurses’ Health Study II mają kluczowe znaczenie dla profilaktyki nowotworów u młodych dorosłych.
Żywność ultraprzetworzona a ryzyko gruczolaków: kluczowe odkrycia
Badanie objęło blisko 30 000 uczestniczek programu Nurses’ Health Study II. Analizując 24 lata danych, naukowcy zidentyfikowali 2787 kobiet, u których rozwinęły się polipy prekursorowe raka jelita grubego. Wyniki były jednoznaczne: kobiety spożywające najwięcej żywności ultraprzetworzonej miały o 45% wyższe ryzyko rozwoju gruczolaków konwencjonalnych w porównaniu z osobami o najniższym spożyciu. Jak podkreślił główny autor badania, dr Andrew Chan, MPH:
Nasze odkrycia potwierdzają znaczenie ograniczenia spożycia żywności ultraprzetworzonej jako strategii łagodzenia rosnącego obciążenia wczesnym rakiem jelita grubego. Zwiększone ryzyko wydaje się być dość liniowe, co oznacza, że im więcej spożywasz żywności ultraprzetworzonej, tym większe prawdopodobieństwo, że może to prowadzić do polipów jelita grubego.
Warto zaznaczyć, że średnie spożycie UPF wyniosło 5,7 porcji dziennie (35% dziennej dawki kalorii), choć u kobiet o najwyższym spożyciu było to średnio 10 porcji.
Czym są gruczolaki i dlaczego są tak istotne?
Gruczolaki jelita grubego to najczęstsze prekursory raka jelita grubego, szczególnie w jego postaciach o wysokim stopniu złośliwości. Wczesne wykrycie i usunięcie tych zmian stanowi podstawę profilaktyki raka, ponieważ mogą one rozwijać się latami, zanim przekształcą się w nowotwór.
Badacze zauważyli, że żywność ultraprzetworzona nie była powiązana z występowaniem zmian ząbkowanych – innego typu prekursorów, rozwijającego się wolniej i rzadziej kojarzonego z nowotworami o wczesnym początku. To może sugerować odmienne mechanizmy biologiczne odpowiedzialne za rozwój różnych typów polipów.
Co dokładnie jedzą osoby z najwyższym ryzykiem? Charakterystyka UPF
Żywność ultraprzetworzona to produkty gotowe do spożycia lub podgrzania, zawierające zwykle:
- wysokie dawki cukru,
- tłuszczów nasyconych,
- soli,
- sztucznych dodatków, konserwantów i emulgatorów.
W badaniu wysoka konsumpcja UPF obejmowała m.in.:
- słodzone napoje,
- słone przekąski,
- gotowe dania i fast food,
- słodycze,
- wysoko przetworzone produkty zbożowe.
Zespół badawczy podkreśla, że nie wszystkie produkty w tej kategorii są równie szkodliwe, dlatego kolejnym krokiem jest stworzenie bardziej precyzyjnych podziałów żywności.
Niezależność wyników od innych czynników ryzyka
Jedną z największych zalet badania była możliwość kontrolowania wielu innych czynników ryzyka raka jelita grubego. Jak zaznaczył dr Chan:
Jedną z mocnych stron naszego badania było to, że dysponowaliśmy szczegółowymi informacjami na temat innych czynników ryzyka raka jelita grubego u uczestników, takich jak wskaźnik masy ciała (BMI), cukrzyca typu 2 i niskie spożycie błonnika. Nawet po uwzględnieniu wszystkich tych czynników ryzyka, związek ze spożyciem żywności ultraprzetworzonej nadal się utrzymywał.
Oznacza to, że samo spożycie żywności UPF jest niezależnym czynnikiem ryzyka, nie wynikającym jedynie ze złego ogólnego stylu życia.
Czy to pełne wyjaśnienie rosnącej liczby zachorowań?
Mimo silnych wyników analizy, naukowcy podkreślają, że związek pomiędzy UPF a rakiem jelita grubego nie wyjaśnia całkowicie wzrostu zachorowań u młodych dorosłych. Jak zaznaczył Chan:
Dieta nie jest pełnym wyjaśnieniem tej tendencji – w naszej klinice spotykamy wielu pacjentów z wczesnym rakiem jelita grubego, którzy odżywiają się bardzo zdrowo.
Dlatego zespół Cancer Grand Challenges PROSPECT pracuje nad identyfikacją dodatkowych czynników, w tym:
- ekspozycji środowiskowych,
- zaburzeń mikrobiomu,
- czynników genetycznych,
- zachowań zdrowotnych związanych z urbanizacją i stylem życia.
👉 Wyniki oraz opis badań znajdziesz pod tym linkiem: https://jamanetwork.com/journals/jamaoncology/article-abstract/2841354
Główne wnioski
- 45% wyższe ryzyko gruczolaków odnotowano u osób spożywających średnio 10 porcji żywności ultraprzetworzonej dziennie, w porównaniu z osobami spożywającymi 3 porcje.
- 2787 polipów prekursorowych zidentyfikowano wśród 29 105 kobiet uczestniczących w badaniu – wyniki jednoznacznie łączą UPF z gruczolakami konwencjonalnymi.
- Związek utrzymywał się niezależnie od BMI, cukrzycy typu 2 i spożycia błonnika, co wskazuje na autonomiczny wpływ ultraprzetworzonej diety.
- Badanie nie wyjaśnia całkowicie wzrostu zachorowań na EOCRC, ale stanowi ważny krok w identyfikacji kluczowych czynników ryzyka i kierunków dalszych badań.
Źródło:
- JAMA Oncology
