Dotychczasowe modele naukowe zakładały, że choroby psychiczne – takie jak schizofrenia, depresja czy zaburzenia lękowe – są efektem współdziałania wielu czynników, w tym licznych wariantów genetycznych. Nowe badanie przeprowadzone przez Instytut Genetyki Człowieka w Centrum Medycznym Uniwersytetu w Lipsku podważa ten paradygmat. Naukowcy wykazali, że zmiany w pojedynczym genie mogą samodzielnie prowadzić do rozwoju choroby psychicznej. Wyniki opublikowane w czasopiśmie „Molecular Psychiatry” otwierają nowe możliwości diagnostyczne i terapeutyczne, szczególnie w przypadkach, w których objawy pojawiają się już w okresie dzieciństwa.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Dlaczego mutacje w pojedynczym genie GRIN2A mogą samodzielnie wywoływać choroby psychiczne, w tym schizofrenię, zaburzenia lękowe i depresję.
- Jakie objawy psychiatryczne obserwuje się u pacjentów z wariantami GRIN2A oraz dlaczego pojawiają się one już w dzieciństwie lub okresie dojrzewania.
- Jaki mechanizm łączy mutację GRIN2A ze spadkiem aktywności receptora NMDA i zaburzeniami funkcjonowania komórek nerwowych.
- Jakie możliwości terapeutyczne sugeruje badanie, w tym pierwsze wyniki leczenia L-seryną poprawiające objawy psychiatryczne.
Choroby psychiczne a genetyka: zmiana perspektywy
Według danych WHO z 2021 roku niemal co siódma osoba na świecie zmaga się z chorobą psychiczną, a dominującymi jednostkami pozostają zaburzenia lękowe i depresja. Od lat wiadomo, że genetyka pełni istotną rolę w etiologii tych schorzeń. Za jeden z największych czynników ryzyka uznawano posiadanie bliskiego członka rodziny z podobnymi zaburzeniami. Obowiązujący dotychczas model poligeniczny zakładał jednak, że pojedynczy gen nie jest w stanie wywołać choroby psychicznej.
Najnowsze ustalenia naukowców z Lipska podważają to przekonanie i wprowadzają nowe rozumienie roli mutacji genowych w psychiatrii.
Gen GRIN2A – pierwszy gen zdolny samodzielnie wywołać chorobę psychiczną
W centrum badań znalazł się gen GRIN2A, który reguluje działanie receptorów NMDA odpowiedzialnych za przekazywanie sygnałów w mózgu. Profesor Johannes Lemke, główny autor publikacji, podkreśla wyjątkowość odkrycia:
Nasze obecne odkrycia wskazują, że GRIN2A jest pierwszym znanym genem, który samodzielnie może powodować chorobę psychiczną. To odróżnia go od poligenicznych przyczyn takich zaburzeń, które do tej pory przyjmowano.
Zespół badawczy przeanalizował dane 121 osób posiadających mutację w genie GRIN2A. Wyniki okazały się przełomowe zarówno dla psychiatrii, jak i neurologii.
Warianty genu powiązane z wieloma zaburzeniami
Konsekwencje mutacji były zaskakująco szerokie. Profesor Lemke zwraca uwagę:
Udało nam się wykazać, że pewne warianty tego genu są powiązane nie tylko ze schizofrenią, ale także z innymi chorobami psychicznymi. Uderzające jest to, że w kontekście mutacji w genie GRIN2A zaburzenia te pojawiają się już w dzieciństwie lub okresie dojrzewania – w przeciwieństwie do bardziej typowych objawów w wieku dorosłym.
Co szczególnie istotne, u części pacjentów obserwowano wyłącznie objawy psychiatryczne, bez typowych dla mutacji GRIN2A chorób neurologicznych, takich jak epilepsja czy niepełnosprawność intelektualna.
Mechanizm działania: receptory NMDA i pobudliwość neuronalna
Gen GRIN2A reguluje aktywność elektryczną komórek nerwowych. Badanie wykazało, że niektóre warianty tego genu obniżają aktywność receptora NMDA – kluczowej cząsteczki w neuroprzekaźnictwie. Dysfunkcja tego receptora od dawna była podejrzewana o udział w patogenezie schizofrenii, jednak dopiero teraz udało się powiązać ten mechanizm z konkretną mutacją genetyczną.
To odkrycie daje mocne podstawy do rozwoju terapii celowanych, szczególnie u młodych pacjentów z chorobami psychicznymi o wczesnym początku.
Przełom terapeutyczny: poprawa po L-serynie
Zespół profesora Lemkego współpracował z dr. Steffenem Syrbe z Uniwersytetu w Heidelbergu, specjalistą neurologii dziecięcej. Wspólne obserwacje kliniczne przyniosły obiecujące wyniki – terapia suplementem L-seryny, aktywującym receptor NMDA, prowadziła do wyraźnej poprawy objawów psychiatrycznych u wybranych pacjentów.
Choć badania są na wczesnym etapie, wskazują na zupełnie nowy kierunek w leczeniu chorób psychicznych związanych z mutacjami GRIN2A.
Największa na świecie kohorta pacjentów z mutacją GRIN2A
Profesorowie Johannes Lemke i Steffen Syrbe współpracują od prawie 15 lat w zakresie badań receptorów glutaminianu u dzieci z chorobami neurologicznymi. W tym czasie powstał międzynarodowy rejestr obejmujący największą na świecie grupę pacjentów z mutacją GRIN2A. To właśnie ta obszerna baza danych umożliwiła przeprowadzenie obecnej analizy i przygotowanie publikacji w „Molecular Psychiatry”.
👉 Wyniki oraz opis badań znajdziesz pod tym linkiem: https://www.nature.com/articles/s41380-025-03279-4
Główne wnioski
- Badacze z Lipska wykazali, że mutacje w genie GRIN2A mogą samodzielnie powodować choroby psychiczne, co przełamuje dotychczasowy model poligeniczny.
- Analiza 121 pacjentów z wariantami GRIN2A pokazała, że zaburzenia psychiatryczne rozwijają się już w dzieciństwie lub okresie dojrzewania i mogą występować bez objawów neurologicznych.
- Mutacje GRIN2A prowadzą do obniżenia aktywności receptora NMDA, kluczowego elementu przekazywania sygnałów w mózgu, co wpływa na pobudliwość neuronów.
- Wstępne terapie z użyciem L-seryny dały wyraźną poprawę objawów, wskazując kierunek dla przyszłych, celowanych metod leczenia.
Źródło:
- Leipzig University
- Molecular Psychiatry
