Otyłość pozostaje jednym z najpoważniejszych globalnych wyzwań zdrowotnych – choroba dotyka ponad miliard osób, a w 2024 r. odpowiadała za 3,7 mln zgonów na świecie. W obliczu rosnącego obciążenia zdrowotnego i ekonomicznego Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) po raz pierwszy w historii opublikowała globalne wytyczne dotyczące stosowania terapii GLP-1 w leczeniu otyłości jako przewlekłej, nawracającej choroby. To przełomowy moment w międzynarodowej polityce zdrowotnej, który może zmienić podejście do leczenia i prewencji tej choroby.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jakie globalne wytyczne dotyczące terapii GLP-1 opublikowała WHO i dlaczego stanowią przełom w leczeniu otyłości.
- Kto może skorzystać z terapii GLP-1 oraz jakie ograniczenia i zastrzeżenia znajdują się w nowych rekomendacjach.
- Dlaczego WHO podkreśla, że leki GLP-1 muszą być łączone z dietą, aktywnością i wsparciem behawioralnym.
- Jakie wyzwania stoją przed systemami ochrony zdrowia — od nierówności w dostępie po ryzyko wzrostu fałszowanych produktów GLP-1.
Dlaczego WHO opracowała wytyczne dotyczące terapii GLP-1?
Nowe wytyczne to odpowiedź na gwałtownie narastającą epidemię otyłości. WHO ostrzega, że do 2030 r. liczba osób chorujących na otyłość może się podwoić, jeśli nie zostaną podjęte zdecydowane działania. Otyłość zwiększa ryzyko chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2, nowotworów i powikłań chorób zakaźnych, a jej roczny globalny koszt ekonomiczny może osiągnąć 3 bln dolarów.
We wrześniu 2025 r. organizacja dodała terapie GLP-1 do Listy Leków Podstawowych w leczeniu cukrzycy typu 2 u osób wysokiego ryzyka. Najnowsze wytyczne rozszerzają tę rekomendację na leczenie otyłości.
Leczenie farmakologiczne to ważny element całościowego podejścia
Publikując dokument, dyrektor generalny WHO podkreślił wagę nowych zaleceń:
Otyłość to poważny globalny problem zdrowotny, z którym WHO zobowiązała się zmierzyć, wspierając kraje i ludzi na całym świecie w jej skutecznej i sprawiedliwej kontroli. Nasze nowe wytyczne uznają, że otyłość jest chorobą przewlekłą, którą można leczyć kompleksową opieką przez całe życie – powiedział dr Tedros Adhanom Ghebreyesus. Chociaż same leki nie rozwiążą tego globalnego kryzysu zdrowotnego, terapie GLP-1 mogą pomóc milionom osób pokonać otyłość i zmniejszyć związane z nią szkody.
Główne zalecenia WHO dotyczące terapii GLP-1
Wytyczne zawierają dwa kluczowe zalecenia warunkowe, oparte na analitycznej ocenie skuteczności, bezpieczeństwa i gotowości systemów opieki zdrowotnej.
1. Terapie GLP-1 mogą być stosowane w długoterminowym leczeniu otyłości
Zalecenie obejmuje dorosłych (z wyłączeniem kobiet w ciąży). WHO podkreśla, że:
- skuteczność terapii w redukcji masy ciała i poprawie parametrów metabolicznych została potwierdzona,
- jednak rekomendacja jest warunkowa ze względu na:
- ograniczone dane dotyczące długoterminowego bezpieczeństwa,
- brak pełnych danych o utrzymaniu efektów po zakończeniu leczenia,
- wysokie koszty,
- niewystarczającą gotowość systemów opieki zdrowotnej,
- możliwe ryzyko pogłębienia nierówności zdrowotnych.
2. Terapie GLP-1 powinny być łączone z intensywnymi interwencjami behawioralnymi
WHO wskazuje, że osoby stosujące agonistów GLP-1 powinny mieć zapewnione:
- strukturalne wsparcie dietetyczne,
- programy aktywności fizycznej,
- profesjonalne wsparcie behawioralne.
Organizacja podkreśla, że dowody na dodatkowe korzyści są „o niskiej wiarygodności”, ale trend wskazuje na poprawę wyników leczenia przy takiej kombinacji.
GLP-1 nie rozwiąże kryzysu otyłości samodzielnie – potrzebne są działania systemowe
WHO wyraźnie rozgranicza rolę farmakoterapii i konieczność działań populacyjnych. Podkreśla, że otyłość jest chorobą przewlekłą, ale także problemem społecznym, w dużej mierze generowanym przez środowisko sprzyjające nadmiernej podaży energii. Nowa strategia opiera się na trzech, następujących filarach:
1. Zdrowszym środowisku
- regulacje dotyczące żywności przetworzonej, cukru i reklam,
- działania prozdrowotne na poziomie populacyjnym,
- polityki ukierunkowane na prewencję.
2. Ochronie osób w grupie ryzyka
- wczesne interwencje,
- badania przesiewowe,
- wsparcie psychodietetyczne i medyczne.
3. Zapewnieniu dostępu do opieki przez całe życie
- leczenie dostosowane do potrzeb pacjenta,
- długoterminowa obserwacja,
- edukacja i wsparcie personelu medycznego.
Bariery we wdrażaniu – WHO ostrzega przed pogłębianiem nierówności
Wytyczne podkreślają konieczność zapewnienia równego dostępu do terapii GLP-1. Bez działań regulacyjnych i systemowych:
- koszty terapii mogą stać się barierą nie do pokonania,
- dostępność może pogłębić różnice między krajami o różnym poziomie dochodu,
- systemy mogą nie być przygotowane na masowe wdrożenie terapii.
WHO przypomina, że:
- nawet przy szybkim wzroście produkcji,
- do 2030 r. terapie GLP-1 trafią do mniej niż 10% osób, które mogłyby z nich skorzystać.
Dlatego organizacja wzywa do:
- wspólnych zamówień,
- zróżnicowanych cen,
- dobrowolnego licencjonowania,
- usprawnienia globalnych łańcuchów dostaw.
Problem fałszowanych leków GLP-1
WHO zwraca również uwagę na rosnący rynek sfałszowanych preparatów GLP-1, napędzany przez ogromny globalny popyt. Organizacja wskazuje na konieczność:
- przepisów dotyczących uregulowanej dystrybucji,
- edukacji pacjentów,
- zwiększonego nadzoru,
- współpracy międzynarodowej.
Jak powstawały wytyczne WHO?
Dokument przygotowano na prośbę państw członkowskich WHO. Proces obejmował:
- analizę dostępnych dowodów naukowych,
- konsultacje z ekspertami,
- współpracę z osobami z doświadczeniem życiowym w leczeniu otyłości,
- ocenę Global Obesity Acceleration Plan.
W 2026 r. WHO planuje dalsze prace mające na celu stworzenie ram priorytetów leczenia, które zapewnią pierwszeństwo osobom o największych potrzebach.
Główne wnioski
- WHO opublikowała pierwsze globalne wytyczne dotyczące terapii GLP-1 w leczeniu otyłości, która dotyka ponad miliard osób i odpowiadała za 3,7 mln zgonów w 2024 r.
- Organizacja wydała dwa zalecenia warunkowe: stosowanie GLP-1 u dorosłych (z wyłączeniem kobiet w ciąży) oraz łączenie terapii z intensywnymi interwencjami behawioralnymi.
- WHO podkreśla, że same leki nie zatrzymają epidemii otyłości; konieczne są działania populacyjne, wczesna prewencja oraz długoterminowa opieka ukierunkowana na potrzeby pacjenta.
- Terapie GLP-1 mogą do 2030 r. trafić do mniej niż 10% potrzebujących, dlatego WHO apeluje o strategie zwiększające dostępność: wspólne zamówienia, zróżnicowane ceny i licencjonowanie.
Źródło:
- WHO
