Światowa Organizacja Zdrowia alarmuje: oporność na antybiotyki rośnie w niepokojącym tempie, zagrażając skuteczności leczenia powszechnych infekcji. Najnowszy raport WHO ujawnia, że co szóste zakażenie bakteryjne na świecie jest już oporne na antybiotykoterapię. Sytuacja wymaga pilnych, skoordynowanych działań na poziomie międzynarodowym.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jakie są najnowsze dane WHO na temat globalnej oporności na antybiotyki
- Które regiony i patogeny są najbardziej zagrożone lekoopornością
- Dlaczego bakterie Gram-ujemne stanowią największe wyzwanie kliniczne
- Jakie działania WHO i ONZ zalecają w walce z antybiotykoopornością do 2030 roku
Co szóste zakażenie oporne na leczenie. WHO publikuje nowe dane
Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała Global Antibiotic Resistance Monitoring Report 2025, który przedstawia alarmujący obraz rosnącej oporności na antybiotyki. Jak wynika z danych zgromadzonych przez Globalny System Nadzoru nad Opornością na Środki Antybakteryjne i Ich Stosowaniem (GLASS), w 2023 roku aż 1 na 6 zakażeń bakteryjnych na świecie była oporna na leczenie antybiotykami.
W latach 2018–2023 odnotowano wzrost oporności w ponad 40% analizowanych par patogen–antybiotyk, przy średnim rocznym wzroście sięgającym nawet 15%. Zjawisko to nie tylko utrudnia leczenie powszechnych infekcji, ale zagraża skuteczności współczesnej medycyny – w tym transplantologii, onkologii czy intensywnej terapii.
Największe zagrożenie: bakterie Gram-ujemne
Według raportu WHO, szczególnie niepokojący jest wzrost oporności wśród bakterii Gram-ujemnych, takich jak Escherichia coli i Klebsiella pneumoniae, które często powodują zakażenia krwi prowadzące do sepsy i zgonu. Obecnie:
- ponad 40% szczepów E. coli na świecie jest opornych na cefalosporyny III generacji,
- ponad 55% szczepów K. pneumoniae wykazuje taką oporność,
- w regionie afrykańskim odsetki te przekraczają nawet 70%.
Jeszcze większe zagrożenie niesie rosnąca oporność na tzw. antybiotyki ostatniej szansy, takie jak karbapenemy i fluorochinolony, które coraz częściej zawodzą w leczeniu infekcji wywołanych przez E. coli, K. pneumoniae, Salmonella spp. i Acinetobacter spp.
Geografia oporności: gdzie zagrożenie jest największe?
WHO wskazuje, że oporność na antybiotyki nie rozkłada się równomiernie na świecie. Najwyższe wskaźniki odnotowano w:
- Azji Południowo-Wschodniej i wschodniej części regionu Morza Śródziemnego, gdzie 1 na 3 zakażenia była oporna,
- regionie afrykańskim, gdzie 1 na 5 zakażeń nie reagowała na standardowe leczenie.
W krajach o słabszych systemach ochrony zdrowia, gdzie brakuje dostępu do nowoczesnej diagnostyki i terapii, sytuacja jest szczególnie trudna. Jak podkreśla WHO, tam oporność rozwija się szybciej i szerzy się bardziej agresywnie.
Potrzebne pilne działania – apel WHO
Dyrektor Generalny WHO, dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, ostrzegł:
Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe wyprzedza postęp współczesnej medycyny, zagrażając zdrowiu rodzin na całym świecie. W miarę jak kraje wzmacniają swoje systemy nadzoru nad opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe, musimy odpowiedzialnie stosować antybiotyki i zapewnić wszystkim dostęp do odpowiednich leków, diagnostyki o potwierdzonej jakości i szczepionek. Nasza przyszłość zależy również od wzmocnienia systemów zapobiegania, diagnozowania i leczenia zakażeń oraz od innowacji w zakresie antybiotyków nowej generacji i szybkich testów molekularnych wykonywanych w miejscu opieki.
GLASS: pozytywny trend w monitorowaniu, ale nadal za mało danych
Liczba krajów uczestniczących w GLASS wzrosła z 25 w 2016 r. do 104 w 2023 r., co WHO ocenia jako istotny postęp. Jednak:
- 48% państw nie przekazało danych do systemu w 2023 roku,
- w połowie krajów raportujących dane, brakuje infrastruktury pozwalającej generować wiarygodne dane.
To oznacza, że kraje najbardziej narażone na skutki oporności często nie są w stanie nawet ocenić skali problemu. WHO wskazuje, że bez danych niemożliwe jest opracowanie skutecznych strategii leczenia i polityk zdrowotnych.
Nowe cele polityczne: deklaracja ONZ i podejście „Jedno Zdrowie”
W 2024 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło deklarację polityczną w sprawie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, która zakłada:
- wzmocnienie systemów ochrony zdrowia,
- wdrożenie podejścia „Jedno Zdrowie” – integrującego działania w zakresie zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska,
- intensyfikację nadzoru i kontroli stosowania antybiotyków na wszystkich poziomach systemu opieki zdrowotnej.
Przyszłość w danych i innowacjach
WHO wzywa wszystkie państwa do zgłaszania wysokiej jakości danych do GLASS do 2030 roku oraz do:
- poprawy jakości i zasięgu nadzoru,
- wdrażania lokalnych wytycznych terapeutycznych opartych na aktualnych wzorcach oporności,
- wspierania badań nad nowymi antybiotykami i testami diagnostycznymi wykonywanymi w miejscu opieki.
Tylko skoordynowane działania międzynarodowe pozwolą powstrzymać rozprzestrzenianie się lekoopornych bakterii, które coraz częściej nie reagują na dostępne leczenie.
Wyścig z czasem, który nie może być przegrany
Globalna oporność na antybiotyki nie jest zjawiskiem przyszłości – dzieje się tu i teraz, zagrażając skuteczności leczenia chorób zakaźnych i bezpieczeństwu procedur medycznych. WHO po raz kolejny ostrzega: bez pilnych, zintegrowanych działań, era antybiotyków może dobiec końca.
Nowy raport to nie tylko zbiór statystyk, ale wezwanie do mobilizacji dla systemów zdrowia, laboratoriów, decydentów i społeczności międzynarodowej. Stawką jest zdrowie publiczne na całym świecie.
Główne wnioski
- W 2023 roku co szóste zakażenie bakteryjne na świecie było oporne na antybiotykoterapię – wzrost oporności dotyczy ponad 40% badanych kombinacji patogen–antybiotyk.
- Największe zagrożenie stwarzają bakterie Gram-ujemne, takie jak *E. coli* i *K. pneumoniae*, z których ponad 40–55% jest opornych na cefalosporyny III generacji, a w Afryce nawet ponad 70%.
- Regiony Azji Południowo-Wschodniej, wschodniego Morza Śródziemnego i Afryki odnotowują najwyższy poziom oporności, często przy ograniczonym dostępie do diagnostyki i leczenia.
- WHO i ONZ apelują o wdrożenie podejścia „Jedno Zdrowie”, rozwój systemów nadzoru i dostęp do danych GLASS jako kluczowe elementy walki z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe do 2030 roku.
Źródło:
- WHO
