W Children’s Hospital of Philadelphia i Penn Medicine przeprowadzono pierwszy na świecie udany zabieg spersonalizowanej terapii genowej u niemowlęcia z rzadką chorobą metaboliczną. Dzięki zastosowaniu zmodyfikowanej edycji genów CRISPR możliwe było zahamowanie śmiertelnego defektu genetycznego. To wydarzenie może zapoczątkować nową erę leczenia chorób, które dotąd uznawano za nieuleczalne.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jak terapia genowa oparta na CRISPR pomogła niemowlęciu z ciężką, rzadką chorobą metaboliczną (CPS1).
- Na czym polega spersonalizowana edycja genów i dlaczego jest bezpieczniejsza niż klasyczne metody modyfikacji DNA.
- Jakie były efekty kliniczne leczenia i co oznaczają dla przyszłości terapii chorób genetycznych.
- Dlaczego przypadek KJ może być punktem zwrotnym dla milionów pacjentów z rzadkimi schorzeniami.
Rzadka i groźna choroba – brak skutecznych metod leczenia
Mały KJ, pacjent Children’s Hospital of Philadelphia, urodził się z ciężkim niedoborem syntazy karbamoilofosforanowej 1 (CPS1). To rzadka choroba metaboliczna, która prowadzi do nagromadzenia toksycznego amoniaku we krwi, powodując uszkodzenia mózgu, wątroby i innych narządów. W wielu przypadkach jedyną szansą na przeżycie jest przeszczep wątroby – zabieg trudny do przeprowadzenia u niemowląt i kosztujący w USA co najmniej 800 tys. dolarów.
Zrobilibyśmy wszystko dla naszych dzieci, więc w przypadku KJ chcieliśmy ustalić, jak będziemy go wspierać i jak doprowadzimy go do punktu, w którym będzie mógł robić wszystkie rzeczy, które normalne dziecko powinno umieć – powiedziała jego matka, Nicole Muldoon.Spersonalizowana terapia oparta na CRISPR – jak to działa?
Zespół badaczy z CHOP i Penn Medicine, pod kierunkiem dr Rebeki Ahrens-Nicklas i prof. Kirana Musunuru, w ciągu zaledwie sześciu miesięcy opracował i wdrożył terapię bazującą na edycji zasad DNA, wykorzystującą technologię CRISPR w wersji modyfikowanej.
Zamiast klasycznego „cięcia” DNA, zastosowano precyzyjną chemiczną zmianę jednej litery kodu genetycznego, co pozwoliło zminimalizować ryzyko przypadkowych mutacji. Terapeutyczne cząsteczki dostarczono do wątroby dziecka za pomocą nanocząsteczek lipidowych.
Leczenie i efekty: nadzieja z każdą dawką
Pierwszą infuzję chłopiec otrzymał w lutym 2025 roku, kolejne w marcu i kwietniu.
W tym czasie chłopiec spał – opisała dr Ahrens-Nicklas.
Stan dziecka zaczął się wyraźnie poprawiać. Dziewięciomiesięczny obecnie KJ ma lepszy apetyt, przyjmuje mniej leków i toleruje większe ilości białka w diecie. Co ważne, przebył infekcję wirusową bez toksycznego wzrostu poziomu amoniaku.
Choć KJ będzie musiał pozostawać pod ścisłą obserwacją do końca życia, nasze wstępne ustalenia są obiecujące – podkreśla Ahrens-Nicklas.
Przełom nie tylko dla KJ
Opis przypadku opublikowano w New England Journal of Medicine i zaprezentowano podczas dorocznego zjazdu American Society of Gene & Cell Therapy w Nowym Orleanie. Wydarzenie to może zapoczątkować zmianę w leczeniu milionów osób z rzadkimi chorobami genetycznymi, dla których dotąd nie istniały żadne opcje terapeutyczne.
Obietnica terapii genowej, o której słyszeliśmy od dziesięcioleci, spełnia się i całkowicie zmieni sposób, w jaki podchodzimy do medycyny – powiedział prof. Kiran Musunuru.
Naukowcy podkreślają, że ich celem jest stworzenie modelu terapii, który będzie można adaptować do innych rzadkich zaburzeń metabolicznych.
Chcemy, aby każdy pacjent miał potencjał, aby doświadczyć tych samych rezultatów, jakie widzieliśmy u tego pierwszego pacjenta – dodał Musunuru.
Zmiana podejścia do terapii genowej – nie tylko dla wybranych
Dotychczasowe komercyjne terapie genowe koncentrowały się na bardziej rozpowszechnionych chorobach, jak niedokrwistość sierpowatokrwinkowa czy beta-talasemia. Jednak wiele rzadkich chorób – łącznie dotykających miliony ludzi na świecie – było wykluczonych z tego postępu.
Zespół z CHOP i Penn pokazał, że indywidualna terapia genowa dla jednego pacjenta jest możliwa, szybka i bezpieczna – a jej koszt nie przekracza przeszczepu wątroby. Badanie było wspierane m.in. przez National Institutes of Health, a także firmy biotechnologiczne: Acuitas Therapeutics, Aldevron, Danaher Corporation.
Nadzieja dla rodzin na całym świecie
Rodzina KJ od samego początku była zaangażowana w proces leczenia.
Jesteśmy tak podekscytowani, że w końcu możemy być razem w domu, aby KJ mógł być ze swoim rodzeństwem, a my w końcu możemy wziąć głęboki oddech – powiedział jego ojciec, Kyle Muldoon.
To nie tylko sukces medyczny, ale także emocjonalny przełom dla rodzin dotkniętych przez rzadkie choroby genetyczne.
Główne wnioski
- Mały KJ, niemowlę z rzadkim niedoborem CPS1, jako pierwszy na świecie otrzymał spersonalizowaną terapię genową CRISPR typu base editing, która poprawiła jego stan bez skutków ubocznych.
- Technologia ta umożliwia precyzyjną korektę jednej „litery” DNA, bez ryzyka przypadkowego uszkodzenia innych genów – to krok naprzód w bezpieczeństwie terapii.
- Po trzech dawkach stwierdzono spadek stężenia amoniaku, poprawę apetytu i tolerancji białka, a także ograniczenie konieczności stosowania leków.
- Leczenie przeprowadzono w Children’s Hospital of Philadelphia i Penn Medicine, a przypadek opisano w *New England Journal of Medicine* jako możliwy przełom w leczeniu chorób genetycznych.
Źródło:
- National Institutes of Health
