Diagnostyka molekularna jest kluczowym narzędziem w leczeniu nowotworów, pozwalającym na precyzyjne dopasowanie terapii, ocenę rokowań oraz identyfikację ryzyka wystąpienia kolejnych nowotworów. Mimo to, według najnowszego raportu Modern Healthcare Institute, w 2023 roku jedynie 22% pacjentów onkologicznych w Polsce miało dostęp do tego typu badań. Chociaż stanowi to poprawę w stosunku do lat poprzednich, to eksperci wskazują na poważne bariery systemowe, organizacyjne i edukacyjne, które ograniczają dostępność diagnostyki molekularnej.
Znaczenie diagnostyki molekularnej w leczeniu nowotworów
Diagnostyka molekularna umożliwia zastosowanie nowoczesnych terapii ukierunkowanych molekularnie, które są skuteczniejsze i mniej obciążające dla pacjenta. Przykładowo, identyfikacja mutacji w genach BRCA1 i BRCA2 pozwala na precyzyjne leczenie takich nowotworów jak rak piersi, jajnika, prostaty czy trzustki. Bez tych badań dostęp do wielu nowoczesnych leków pozostaje niemożliwy.
Niska dostępność badań
Z raportu wynika, że choć wykorzystanie diagnostyki molekularnej wzrosło o 6,8 punktu procentowego w porównaniu do 2021 roku, nadal jest ono niewystarczające. Zaledwie co piąty pacjent onkologiczny miał w 2023 roku wykonane badania molekularne, co jest znacznie poniżej potrzeb medycznych.
Bariery w dostępności diagnostyki molekularnej
Autorzy raportu podkreślają, że jednym z największych problemów jest brak możliwości rozliczania badań molekularnych w trybie ambulatoryjnym. Aby wykonać testy genetyczne, pacjent często musi być hospitalizowany, co zwiększa koszty i wydłuża ścieżkę diagnostyczną. Jak czytamy w raporcie:
Brak możliwości zlecenia przez onkologa badania molekularnego z krwi i rozliczenia go w trybie ambulatoryjnym prowadzi do zbędnej hospitalizacji pacjentów.
Dysproporcje regionalne
Dostęp do diagnostyki molekularnej różni się również znacząco w poszczególnych województwach. Najlepsza sytuacja jest w województwach lubelskim, dolnośląskim i świętokrzyskim, natomiast najgorsza w kujawsko-pomorskim, lubuskim i opolskim.
Chorzy z województwa lubelskiego mają 2,5 razy większe szanse na wykonanie testów genetycznych niż pacjenci z województwa opolskiego. Jak alarmują autorzy raportu:
O dostępie do skutecznego leczenia onkologicznego decyduje kod pocztowy, a tak być nie powinno.
Bariery finansowe
W 2023 roku Narodowy Fundusz Zdrowia wydał na diagnostykę molekularną zaledwie 1% całkowitego budżetu przeznaczonego na onkologię, co wyniosło około 158 mln zł. Eksperci wskazują, że brakuje finansowania bardziej zaawansowanych badań, takich jak kompleksowe profilowanie genomowe, które jest kluczowe dla leczenia pacjentek z rakiem jajnika czy chorych na raka trzustki.
Konsekwencje braku diagnostyki molekularnej
Bez diagnostyki molekularnej wielu pacjentów nie kwalifikuje się do nowoczesnych terapii celowanych. Szpitale, zamiast stosować skuteczniejsze leki, często wybierają standardową chemioterapię, która jest mniej kosztowna, ale również mniej efektywna. Jak zauważają eksperci:
Chemioterapia podawana pacjentom bez diagnostyki molekularnej jest dla szpitali znacznie bardziej opłacalna niż włączenie pacjenta do odpowiedniego programu lekowego.
Rosnące dysproporcje regionalne
Województwa, które już teraz mają lepszy dostęp do badań molekularnych, szybciej rozwijają swoje możliwości diagnostyczne, co zwiększa różnice między regionami. Brak równomiernego rozwoju infrastruktury diagnostycznej prowadzi do nierówności w dostępie do skutecznego leczenia.
Rekomendacje raportu
Autorzy raportu wskazują na konieczność monitorowania zlecanych badań oraz aktualizacji zakresu refundacji diagnostyki molekularnej. Ważnym krokiem byłoby umożliwienie rozliczania testów genetycznych w trybie ambulatoryjnym oraz zwiększenie nakładów na kompleksowe profilowanie genomowe.
Potrzebna jest również większa edukacja zarówno wśród lekarzy, jak i pacjentów, aby zrozumieli znaczenie diagnostyki molekularnej w procesie leczenia nowotworów.
Raport Modern Healthcare Institute ujawnia poważne wyzwania w zakresie dostępności diagnostyki molekularnej dla pacjentów onkologicznych w Polsce. Zaledwie 22% pacjentów miało w 2023 roku dostęp do tych kluczowych badań, co uniemożliwia wielu z nich skorzystanie z nowoczesnych terapii. Konieczne są pilne zmiany systemowe, organizacyjne i edukacyjne, aby poprawić sytuację i zapewnić równy dostęp do diagnostyki w całym kraju.
Źródło:
- https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C105333%2Craport-jedynie-22-proc-pacjentow-onkologicznych-w-2023-r-przeszlo
