Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła, że globalna liczba zachorowań na gruźlicę spadła o 2% w latach 2023–2024, przerywając trzyletni trend wzrostowy związany z pandemią COVID-19. Choć to pozytywny sygnał, organizacja ostrzega, że świat wciąż jest daleki od osiągnięcia założonych celów eliminacji gruźlicy do 2030 roku.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jak zmieniła się liczba zachorowań i zgonów na gruźlicę po pandemii COVID-19.
- Dlaczego brak finansowania stanowi największe zagrożenie dla globalnych celów zwalczania gruźlicy.
- Które kraje osiągnęły największe sukcesy w redukcji przypadków TB oraz jakie są wskaźniki leczenia i profilaktyki.
- Jakie są najnowsze osiągnięcia w diagnostyce, leczeniu i rozwoju szczepionek przeciw gruźlicy.
Globalny spadek zachorowań i zgonów
Z raportu WHO wynika, że w latach 2023–2024 liczba zachorowań na gruźlicę spadła o niemal 2%, a liczba zgonów o 3%. To pierwsze takie odwrócenie trendu od czasów pandemii COVID-19, która poważnie zakłóciła diagnostykę, leczenie i profilaktykę tej choroby.
Jednak dyrektor generalny WHO, dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, podkreśla:
Zmniejszenie globalnego obciążenia gruźlicą oraz postęp w testowaniu, leczeniu, ochronie socjalnej i badaniach to dobre wieści po latach niepowodzeń, ale postęp to nie zwycięstwo. Fakt, że gruźlica nadal pochłania ponad milion ofiar rocznie, mimo że można jej zapobiegać i jest uleczalna, jest po prostu nie do przyjęcia.
W 2024 roku gruźlica pochłonęła 1,23 miliona ofiar, co oznacza spadek o 29% w porównaniu z rokiem 2015. Pomimo tego, świat jest daleki od osiągnięcia celów WHO: redukcji liczby zgonów o 75% do 2025 r. i o 90% do 2030 r.
Regiony i kraje z największym postępem
Z danych WHO wynika, że niektóre regiony świata poczyniły znaczące postępy. W latach 2015–2024:
- W Regionie Afrykańskim WHO liczba zachorowań spadła o 28%, a liczba zgonów o 46%.
- W Regionie Europejskim WHO odnotowano spadek zachorowań o 39% i zgonów o 49%.
- Ponad 100 krajów osiągnęło co najmniej 20% spadek zachorowań, a 65 krajów – spadek liczby zgonów o 35% lub więcej.
Niemniej 87% przypadków gruźlicy w 2024 roku wystąpiło w zaledwie 30 krajach. Osiem państw odpowiadało za 67% wszystkich przypadków: Indie, Indonezja, Filipiny, Chiny, Pakistan, Nigeria, Demokratyczna Republika Konga i Bangladesz.
Wzrost diagnostyki i skuteczność leczenia
Ostatni rok przyniósł również znaczące postępy w diagnostyce i leczeniu:
- W 2024 roku gruźlicę zdiagnozowano i leczono u 8,3 mln osób (78% wszystkich przypadków).
- Udział szybkich testów diagnostycznych wzrósł z 48% w 2023 r. do 54% w 2024 r.
- Skuteczność leczenia gruźlicy lekowrażliwej wynosiła 88%.
- 164 000 osób rozpoczęło leczenie gruźlicy lekoopornej, przy wskaźniku powodzenia 71%.
- 5,3 mln osób z grupy ryzyka skorzystało z leczenia profilaktycznego (wzrost z 4,7 mln rok wcześniej).
Ochrona socjalna i czynniki ryzyka
Raport WHO po raz pierwszy objął analizę poziomu ochrony socjalnej w 30 krajach o największym obciążeniu gruźlicą. Wyniki są nierówne – od 3,1% w Ugandzie do 94% w Mongolii. Aż 19 państw raportuje poziom ochrony socjalnej poniżej 50%.
Zwrócono również uwagę na kluczowe czynniki ryzyka: niedożywienie, zakażenie HIV, cukrzycę, palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu. WHO podkreśla potrzebę działań wielosektorowych obejmujących walkę z ubóstwem i innymi uwarunkowaniami społecznymi.
Luki w finansowaniu i zagrożenia dla dalszego postępu
Pomimo sukcesów, niedofinansowanie systemowe pozostaje głównym wyzwaniem. W 2024 roku globalne wydatki na zwalczanie gruźlicy wyniosły zaledwie 5,9 miliarda dolarów, czyli nieco ponad 25% z potrzebnych 22 miliardów rocznie, przewidzianych na 2027 r. Dr Tereza Kasajewa, dyrektor WHO ds. HIV, gruźlicy i chorób zakaźnych:
Ogromną przeszkodą jest globalne finansowanie leczenia gruźlicy, które od 2020 r. pozostaje na tym samym poziomie.
Co więcej, badania modelowe ostrzegają, że planowane cięcia międzynarodowej pomocy mogą doprowadzić do 2 milionów dodatkowych zgonów i 10 milionów nowych przypadków gruźlicy w latach 2025–2035.
Również finansowanie badań nad gruźlicą pozostaje daleko od potrzeb – w 2023 roku wyniosło 1,2 mld USD, czyli 24% zakładanego celu. Obecnie rozwijanych jest:
- 63 testów diagnostycznych (w porównaniu z 8 w 2015 r.),
- 29 leków (w fazie badań klinicznych),
- 18 szczepionek (w tym 6 w fazie III badań klinicznych).
WHO kieruje globalnymi działaniami wspierającymi rozwój szczepień przeciwgruźliczych, m.in. poprzez powołanie Rady Akceleratora Szczepień Przeciwgruźliczych.
Apel WHO: decydujący moment walki
Światowa Organizacja Zdrowia wzywa do zwiększenia krajowych inwestycji, zaangażowania politycznego i międzynarodowej solidarności.
Jesteśmy w decydującym momencie walki z gruźlicą – podkreśliła dr Kasajewa. Cięcia finansowe i uporczywe czynniki napędzające epidemię grożą zniweczeniem ciężko wywalczonych osiągnięć, ale dzięki zaangażowaniu politycznemu, stałym inwestycjom i globalnej solidarności możemy odwrócić bieg wydarzeń i raz na zawsze położyć kres temu odwiecznemu zabójcy.
Główne wnioski
- Globalna zachorowalność na gruźlicę spadła o 2%, a liczba zgonów o 3% w latach 2023–2024 – to pierwszy spadek od początku pandemii COVID-19.
- Wciąż daleko do celów WHO: liczba zgonów w 2024 r. wyniosła 1,23 mln, a redukcja zachorowań wciąż nie przekracza 30% wobec zakładanych 75% do 2025 roku.
- Finansowanie pozostaje główną barierą: w 2024 roku wydano tylko 5,9 mld USD z planowanych 22 mld rocznie – istnieje ryzyko dodatkowych 2 mln zgonów do 2035 r.
- Największy postęp notują kraje afrykańskie i europejskie: spadki zachorowań nawet o 39%, a zgonów o 49%. Rozwój diagnostyki i dostęp do leczenia profilaktycznego rośnie, ale nierówno.
Źródło:
- WHO
