Światowe Zgromadzenie Zdrowia przyjęło historyczne Porozumienie Pandemiczne WHO, kończąc trzyletni proces negocjacji rozpoczęty po pandemii COVID-19. Nowy dokument ma na celu wzmocnienie globalnej gotowości na przyszłe kryzysy zdrowotne i zapewnienie równego dostępu do kluczowych produktów medycznych.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jakie są główne założenia nowego Porozumienia Pandemicznego WHO.
- Jak głosowała Polska?
- Jaką rolę odegrają państwa członkowskie i przemysł farmaceutyczny w systemie PABS.
- Jakie mechanizmy mają zapewnić równy dostęp do szczepionek i leków w razie pandemii.
- Jakie są kolejne kroki formalne po przyjęciu Porozumienia przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia.
Światowe Zgromadzenie Zdrowia zatwierdza dokument po 3 latach negocjacji
We wtorek 20 maja 2025 r. podczas 78. Światowego Zgromadzenia Zdrowia państwa członkowskie Światowej Organizacji Zdrowia formalnie przyjęły pierwsze w historii Porozumienie Pandemiczne WHO. Decyzja została podjęta przez konsensus, po wcześniejszym głosowaniu w Komitecie (124 głosy za, 11 wstrzymujących się, brak głosów przeciwnych).
Wśród krajów, które wstrzymały się od głosu, znalazły się: Polska, Włochy, Bułgaria, Holandia i Słowacja.
Porozumienie to efekt ponad trzech lat intensywnych negocjacji, rozpoczętych w odpowiedzi na nierówności i luki, które ujawniły się podczas globalnej reakcji na pandemię COVID-19. Dokument ma wzmocnić mechanizmy międzynarodowej współpracy, zapewnić bardziej sprawiedliwy dostęp do produktów zdrowotnych i zapobiec ponownemu wystąpieniu podobnych kryzysów.
Główne założenia: równość, koordynacja i gotowość
Nowe Porozumienie wyznacza ramy międzynarodowej koordynacji w zakresie prewencji, gotowości i reagowania na pandemie. Najważniejsze postanowienia obejmują:
- stworzenie mechanizmu równego dostępu do szczepionek, terapii i diagnostyki,
- powołanie Globalnej Sieci Łańcuchów Dostaw i Logistyki (GSCL),
- opracowanie Koordynacyjnego Mechanizmu Finansowego,
- zapewnienie szybkiego dostępu do 20% bieżącej produkcji szczepionek i leków przez producentów uczestniczących w systemie PABS.
Szczególne znaczenie ma rola przemysłu farmaceutycznego, który zgodnie z ustaleniami ma udostępniać WHO wspomniane 20% produkcji – z przeznaczeniem na potrzeby krajów rozwijających się i regionów w stanie zagrożenia zdrowia publicznego.
Suwerenność państw członkowskich pozostaje nienaruszona
Porozumienie jednoznacznie wskazuje, że nie ogranicza suwerenności żadnego z państw członkowskich. WHO – ani jej Dyrektor Generalny – nie zyskały prawa do narzucania jakichkolwiek rozwiązań legislacyjnych lub egzekwowania decyzji dotyczących m.in. obowiązku szczepień, zamykania granic, czy stosowania konkretnych terapii. Każde państwo będzie wdrażać Porozumienie zgodnie z własnym porządkiem prawnym i ustaleniami krajowymi.
Prace nad systemem PABS i ratyfikacją
Kolejnym krokiem będzie opracowanie szczegółowego aneksu dotyczącego systemu PABS (Pathogen Access and Benefit Sharing). Dokument ten będzie negocjowany przez Międzyrządową Grupę Roboczą (IGWG), a jego finalna wersja zostanie przedstawiona na kolejnym Zgromadzeniu WHO w 2026 roku.
Po przyjęciu aneksu Porozumienie zostanie otwarte do podpisu i ratyfikacji przez państwa członkowskie. Wejdzie w życie po zatwierdzeniu przez co najmniej 60 krajów. Równolegle IGWG podejmie działania na rzecz utworzenia wspomnianych mechanizmów finansowych i logistycznych.
Porozumienie – druga taka umowa w historii WHO
Porozumienie Pandemiczne WHO to dopiero drugi dokument tego typu opracowany w ramach artykułu 19 Konstytucji WHO. Pierwszym była Ramowa Konwencja WHO o Ograniczeniu Użycia Tytoniu z 2003 r. Tym samym nowa umowa stanowi istotny krok w budowie globalnej architektury bezpieczeństwa zdrowotnego – zwłaszcza w kontekście przyszłych zagrożeń pandemią.
Główne wnioski
- Światowe Zgromadzenie Zdrowia przyjęło Porozumienie Pandemiczne WHO przez konsensus, po trzech latach negocjacji zapoczątkowanych doświadczeniami z pandemii COVID-19; wśród państw, które wstrzymały się od głosu, znalazły się m.in. Polska, Włochy, Bułgaria, Holandia i Słowacja.
- Producentów objętych systemem PABS zobowiązano do udostępniania 20% bieżącej produkcji szczepionek, terapii i diagnostyki krajom w potrzebie – zgodnie z oceną ryzyka zdrowotnego.
- Porozumienie podkreśla suwerenność państw i nie przyznaje WHO kompetencji do ingerowania w krajowe ustawodawstwo czy decyzje dotyczące np. obowiązkowych szczepień lub lockdownów.
- W 2026 roku ma zostać przyjęty aneks PABS i rozpoczną się prace nad Globalną Siecią Logistyczną (GSCL), aby usprawnić dostarczanie produktów zdrowotnych w sytuacjach zagrożenia międzynarodowego.
Źródło:
- WHO
