Wbrew powszechnym obawom dotyczącym tzw. „demencji cyfrowej”, nowe, zakrojone na szeroką skalę badania wskazują, że korzystanie z technologii cyfrowych może chronić przed pogorszeniem funkcji poznawczych. Wyniki opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Nature Human Behaviour potwierdzają, że kontakt z urządzeniami cyfrowymi – komputerami, smartfonami, tabletami – może istotnie obniżyć ryzyko demencji u osób starszych. To też ważny sygnał: nowoczesna technologia, jeśli jest wykorzystywana w sposób świadomy, może wspierać zdrowe starzenie się mózgu.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jak korzystanie z technologii cyfrowych może zmniejszyć ryzyko demencji nawet o 58%.
- Dlaczego świadome używanie smartfona, komputera czy internetu wspiera zdrowie mózgu w starszym wieku.
- Jak technologia pomaga w utrzymaniu niezależności i kontaktów społecznych, zmniejszając samotność.
- Czym jest koncepcja „rezerwy technologicznej” i jak chroni funkcje poznawcze u osób starszych.
Cyfrowa demencja – mit czy rzeczywistość?
W ostatnich latach popularność zyskało określenie „demencja cyfrowa”, sugerujące, że nadmierne korzystanie z technologii może prowadzić do degeneracji funkcji poznawczych. Termin ten, zaproponowany przez południowokoreańskich badaczy, zyskał rozgłos w mediach społecznościowych i debacie publicznej. Jednak zespół naukowców z Baylor University oraz Dell Medical School przy University of Texas w Austin postanowił empirycznie zweryfikować to założenie.
Jak wyjaśnił współautor badania, dr Michael K. Scullin:
Można włączyć wiadomości i niemal każdego dnia ktoś mówi o tym, jak to technologie nam szkodzą. Ludzie często używają terminów ‘drenaż mózgów’ czy ‘zgnilizna mózgu’, a ostatnio pojawiło się określenie ‘demencji cyfrowej’. Jako badacze chcieliśmy się dowiedzieć, czy to prawda.
Metaanaliza na ogromną skalę – ponad 400 000 uczestników
Naukowcy przeanalizowali 136 badań obejmujących łącznie ponad 410 tys. osób dorosłych, głównie po 50. roku życia. Średni czas obserwacji uczestników wynosił 6 lat. Wbrew oczekiwaniom, badacze nie znaleźli dowodów wspierających hipotezę cyfrowej demencji. Zamiast tego odkryli, że regularne korzystanie z urządzeń cyfrowych wiąże się z 58% niższym ryzykiem upośledzenia funkcji poznawczych.
Ten efekt utrzymywał się nawet po uwzględnieniu zmiennych takich jak wiek, płeć, wykształcenie, status społeczno-ekonomiczny, stan zdrowia, poziom funkcji poznawczych na starcie badania, a także nawyki takie jak czytanie czy aktywność fizyczna.
Rezerwa technologiczna – cyfrowe wsparcie dla mózgu
Wyniki badań wspierają tzw. hipotezę rezerwy technologicznej. Według niej, kontakt z technologią stymuluje mózg, zmusza do adaptacji i rozwiązywania problemów, co w dłuższej perspektywie może chronić przed spadkiem zdolności poznawczych.
Jak zaznaczył dr Scullin:
Jedną z pierwszych rzeczy, które mówili starsi dorośli, było: ‘Jestem sfrustrowany tym komputerem. To trudne do nauczenia się’. To właśnie odzwierciedlenie wyzwania poznawczego, które może być korzystne dla mózgu, nawet jeśli w danym momencie nie sprawia przyjemności.
Technologia jako codzienne wyzwanie poznawcze
Urządzenia cyfrowe nieustannie się zmieniają – aktualizacje systemów, nowe aplikacje, konieczność radzenia sobie z błędami, blokowaniem reklam, czy problemami z łącznością. Dla osób, które zetknęły się z technologią po zakończeniu edukacji, takie sytuacje stanowią regularne wyzwania poznawcze, aktywizujące pamięć roboczą, uwagę i elastyczność poznawczą.
Dr Scullin podkreśla:
Jeśli robisz to przez lata i naprawdę się w to angażujesz, nawet jeśli możesz odczuwać frustrację, to ćwiczysz swój mózg.
Społeczna rola technologii – mniej samotności, więcej kontaktów
Kolejnym ważnym wnioskiem płynącym z badania jest wpływ technologii na relacje społeczne. Narzędzia takie jak rozmowy wideo, aplikacje do przesyłania wiadomości czy media społecznościowe pomagają utrzymać kontakt z bliskimi, zwłaszcza gdy spotkania osobiste są niemożliwe.
Teraz możesz nie tylko z nimi rozmawiać, ale też ich widzieć. Możesz udostępniać zdjęcia. Możesz wymieniać się e-mailami, a wszystko to w ciągu sekundy lub krócej. Oznacza to, że istnieje większa szansa na zmniejszenie samotności – powiedział dr Scullin.
W świetle licznych badań nad wpływem samotności na funkcje poznawcze, taka możliwość kontaktu z innymi może stanowić istotny czynnik chroniący przed demencją.
Technologia wspierająca niezależność
Demencja wiąże się z utratą samodzielności w codziennym życiu. Narzędzia cyfrowe – jak przypomnienia, kalendarze, GPS czy bankowość internetowa – pełnią funkcję tzw. cyfrowego rusztowania („digital scaffolding”), umożliwiając starszym osobom utrzymanie niezależności mimo pojawiających się problemów z pamięcią.
Zdaniem autorów publikacji, w przyszłości istotne będzie zidentyfikowanie, dla kogo i jak długo takie wsparcie cyfrowe jest skuteczne i jakie formy są najbardziej efektywne w praktyce klinicznej.
Jak wspierać zdrowe korzystanie z technologii?
Autorzy badania przyznają, że technologia nie jest wolna od wad – jej nadużywanie może prowadzić do izolacji lub rozproszenia uwagi. Jednak kluczowe znaczenie ma sposób jej wykorzystywania.
Dr Scullin radzi:
Jeśli masz rodzica lub dziadka, który trzyma się z dala od technologii, może warto to przemyśleć. Czy mogliby nauczyć się korzystać z aplikacji do zdjęć, wiadomości lub kalendarza na smartfonie? Zacznij od prostych rzeczy i bądź cierpliwy.
Właściwe wprowadzenie starszych osób w świat technologii może okazać się jedną z najskuteczniejszych form profilaktyki demencji.
👉 Wyniki oraz opis badań znajdziesz pod TYM LINKIEM
Główne wnioski
- Regularne korzystanie z technologii cyfrowych wiąże się z 58% niższym ryzykiem upośledzenia funkcji poznawczych u osób po 50. roku życia.
- Badania potwierdzają hipotezę „rezerwy technologicznej”, według której technologie wspierają zdrowie poznawcze, stymulując mózg i wymagając adaptacji.
- Narzędzia cyfrowe – takie jak przypomnienia, GPS, komunikatory – pomagają osobom starszym utrzymać niezależność i funkcje wykonawcze.
- Kontakt społeczny dzięki technologii (np. rozmowy wideo, e-maile) ogranicza samotność, co dodatkowo chroni przed demencją.
Źródła:
- Nature Human Behavior
- news-medical.net
- scientificamerican.com
- neurosciencenews.com
