Czy ciemność może ratować życie? Choć brzmi to nieintuicyjnie, najnowsze badanie opublikowane w JAMA Network Open dowodzi, że ekspozycja na światło w nocy może być poważnym zagrożeniem dla zdrowia serca – zwłaszcza u osób po 40. roku życia. Naukowcy wykazali, że osoby narażone na wyższy poziom sztucznego oświetlenia w nocy miały nawet o 50% większe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, w tym udaru mózgu, niewydolności serca i migotania przedsionków.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jak nocne światło wpływa na Twoje serce i układ krążenia – poznasz ryzyko związane z ekspozycją na jasne światło w czasie snu.
- Dlaczego ciemność w nocy i światło w dzień są kluczowe dla zdrowia – dowiesz się, jak rytm dobowy reguluje procesy metaboliczne i naczyniowe.
- Które choroby są silnie powiązane z zaburzeniem rytmu dobowego – m.in. niewydolność serca, udar mózgu, migotanie przedsionków.
- Jak chronić się przed szkodliwym wpływem światła nocnego – poznasz praktyczne wskazówki dotyczące oświetlenia w sypialni i wieczornej rutyny.
Tło badań – rytm dobowy jako fundament zdrowia serca
Rytm dobowy, czyli biologiczny zegar regulujący sen, ciśnienie krwi, produkcję hormonów i metabolizm glukozy, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia układu sercowo-naczyniowego. Jak pokazują wcześniejsze badania, jego zaburzenie – wywołane np. nieregularnym snem lub sztucznym światłem – prowadzi do stanu zapalnego, nadciśnienia i zwiększonego stresu oksydacyjnego.
Długotrwałe zaburzenia rytmu dobowego mogą także wpływać strukturalnie na serce – powodować jego przerost i zwłóknienie, co pogarsza przebieg niewydolności serca.
O badaniu – 13 milionów godzin danych i niemal 89 tysięcy uczestników
W badaniu przeanalizowano dane 88 905 osób z brytyjskiego Biobanku. Uczestnicy, w wieku średnio 62,4 lat (57% kobiet), nie mieli wcześniej zdiagnozowanych chorób serca. W latach 2013–2016 nosili przez tydzień trackery światła na nadgarstkach, które mierzyły ekspozycję świetlną przez całą dobę. Obserwacja zdrowotna trwała średnio 7,9 lat.
Na podstawie analizy danych wyróżniono dwa przedziały czasowe: dzień (7:30–20:30) i noc (0:30–6:00). Uczestników podzielono na grupy według poziomu ekspozycji nocnej – od najciemniejszych do najjaśniejszych nocy.
Kluczowe ustalenia – im jaśniej w nocy, tym większe ryzyko
Wyniki były jednoznaczne: osoby śpiące w najjaśniejszych warunkach miały:
- o 56% większe ryzyko niewydolności serca,
- o 47% wyższe ryzyko zawału serca,
- o 32% wyższe ryzyko choroby wieńcowej,
- o 32% wyższe ryzyko udaru mózgu,
- o 28% wyższe ryzyko migotania przedsionków.
Przeanalizowaliśmy 13 milionów godzin danych dotyczących światła (dla prawie) 89 000 osób – poinformował dr Daniel Windred, współautor badania i adiunkt w College of Medicine and Public Health na Uniwersytecie Flinders w Australii.
Zależności utrzymywały się nawet po uwzględnieniu takich zmiennych jak aktywność fizyczna, palenie tytoniu, dieta, spożycie alkoholu, wykształcenie, dochód czy styl życia. Efekt ten był szczególnie widoczny u kobiet w przypadku niewydolności serca i choroby wieńcowej oraz u osób młodszych w odniesieniu do niewydolności serca i migotania przedsionków.
Dlaczego światło szkodzi?
Mechanizmy wpływu światła nocnego na zdrowie serca są złożone. Ekspozycja na światło w godzinach nocnych może blokować produkcję melatoniny – hormonu regulującego sen i rytmy dobowe. Zaburzenia te mają wpływ na funkcjonowanie komórek śródbłonka naczyń, co zwiększa ryzyko nadciśnienia i uszkodzeń naczyniowych. Mogą także prowadzić do zaburzeń metabolizmu glukozy, zwiększonego stanu zapalnego i skłonności do tworzenia się zakrzepów, które sprzyjają zawałom i udarom.
Rytmy dobowe to 24-godzinne cykle w praktycznie każdej komórce i tkance naszego ciała, w tym w układzie sercowo-naczyniowym – tłumaczy dr Windred. Ten wewnętrzny zegar kontroluje cykle snu i czuwania, rozpoznając światło jako sygnał do przebudzenia, a ciemność jako sygnał do zaśnięcia.
Jasne dni, ciemne noce – recepta na zdrowe serce?
Choć badanie nie dowodzi jednoznacznego związku przyczynowo-skutkowego, jego skala i metodologia pozwalają uznać jasne światło nocne za poważny, modyfikowalny czynnik ryzyka. Z kolei ekspozycja na naturalne światło w ciągu dnia może działać ochronnie.
To jedno z niewielu badań, które pokazuje, że duża ekspozycja na światło dzienne, np. rano, wiąże się z dobrym zdrowiem układu sercowo-naczyniowego – zaznacza dr Julio Fernandez-Mendoza, dyrektor ds. behawioralnej medycyny snu w Penn State Health Sleep Research and Treatment Center.
Jak chronić rytm dobowy i zdrowie serca?
Eksperci rekomendują kilka prostych praktyk, które mogą obniżyć ekspozycję na światło w nocy:
- Unikaj jasnego oświetlenia sufitowego w godzinach wieczornych.
- Zrezygnuj z ekranów urządzeń elektronicznych przynajmniej 1–2 godziny przed snem.
- Używaj ciepłego, przyciemnionego światła wieczorem.
- Zasłaniaj okna roletami lub zasłonami zaciemniającymi.
- Śpij w całkowitej ciemności – pomocne mogą być opaski na oczy.
- Usuń świecące zegarki i inne źródła światła z sypialni.
Światło jako nowy czynnik ryzyka środowiskowego?
Wspomniane badanie to największa dotychczas analiza długoterminowego wpływu indywidualnej ekspozycji na światło na zdrowie układu sercowo-naczyniowego. Mimo pewnych ograniczeń – takich jak brak danych o źródłach światła czy ograniczona różnorodność etniczna uczestników – jego wnioski są wyraźne: nocna ekspozycja na światło zwiększa ryzyko udaru, zawału i niewydolności serca.
W świetle tych danych warto uznać ciemność nocną za element profilaktyki zdrowotnej. Odpowiednia higiena światła – podobnie jak dieta, sen i aktywność fizyczna – może odegrać istotną rolę w zapobieganiu najczęstszej przyczynie zgonów na świecie: chorobom układu krążenia.
👉 Wyniki oraz opis badań znajdziesz pod tym linkiem: https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2840489
Główne wnioski
- Ekspozycja na światło w nocy zwiększa ryzyko chorób serca – nawet o 56% w przypadku niewydolności serca i o 28% w przypadku udaru mózgu.
- Jasne noce zakłócają rytmy dobowe, wpływając na ciśnienie, tętno, metabolizm i stany zapalne, co może prowadzić do poważnych schorzeń układu krążenia.
- Kobiety i osoby młodsze są szczególnie narażone – badanie wykazało silniejsze korelacje w tych grupach, zwłaszcza przy chorobie wieńcowej i migotaniu przedsionków.
- Naturalne światło dzienne działa ochronnie – poranne światło wspiera synchronizację zegara biologicznego i może zmniejszać ryzyko sercowo-naczyniowe.
Źródła:
- JAMA Network Open
- CNN
- News Medical
