Nowe badanie opublikowane w czasopiśmie eLife przez naukowców z Buck Institute for Research on Aging pokazuje, że czas rozpoczęcia życia reprodukcyjnego ma istotny wpływ na tempo starzenia się i rozwój chorób związanych z wiekiem. W szczególności dziewczęta, które miesiączkują przed 11. rokiem życia, oraz kobiety, które rodzą przed 21. rokiem życia, są obarczone wyraźnie wyższym ryzykiem m.in. cukrzycy typu 2, niewydolności serca, otyłości i ciężkich zaburzeń metabolicznych.
To jedno z najbardziej kompleksowych badań, które analizuje długoterminowe konsekwencje wczesnego dojrzewania i macierzyństwa, nie tylko pod kątem epidemiologicznym, ale także genetycznym i ewolucyjnym.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jak wczesne dojrzewanie i macierzyństwo wpływają na tempo starzenia się i ryzyko chorób.
- Jakie mechanizmy genetyczne i metaboliczne stoją za tym zjawiskiem.
- Dlaczego BMI odgrywa kluczową rolę w rozwoju chorób związanych z wiekiem.
- Jakie działania profilaktyczne mogą zmniejszyć ryzyko zdrowotne kobiet.
Wcześnie dojrzewające dziewczęta i młode matki – ryzyko rośnie podwójnie
Na podstawie danych z Biobanku Brytyjskiego obejmujących blisko 200 tys. kobiet wykazano, że:
- dziewczęta, które zaczęły miesiączkować przed 11. rokiem życia,
- oraz kobiety, które urodziły pierwsze dziecko przed 21. rokiem życia,
miały dwukrotnie wyższe ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, niewydolności serca i otyłości, oraz czterokrotnie wyższe ryzyko poważnych zaburzeń metabolicznych w porównaniu do kobiet, które doświadczyły późniejszego dojrzewania i macierzyństwa.
Te czynniki ryzyka, zarówno pozytywne, jak i negatywne, mają wyraźny wpływ na różnorodne choroby związane z wiekiem i powinny być rozpatrywane w szerszym kontekście ogólnego stanu zdrowia – podkreśla prof. Pankaj Kapahi, główny autor badania.
Późniejsze dojrzewanie – większe szanse na dłuższe życie
Analiza potwierdziła również, że kobiety, które dojrzewały i rodziły później, są genetycznie predysponowane do:
- wolniejszego starzenia się epigenetycznego,
- niższego stopnia kruchości,
- mniejszego ryzyka chorób metabolicznych,
- oraz dłuższego życia.
Zidentyfikowano 126 markerów genetycznych, które pośredniczą w wpływie dojrzewania i porodu na proces starzenia. Wiele z nich związanych jest z dobrze opisanymi ścieżkami długowieczności, takimi jak sygnalizacja IGF-1, hormon wzrostu, AMPK i mTOR – czyli kluczowe szlaki regulujące metabolizm, wzrost komórkowy i starzenie się.
Nasze badanie dostarcza jednych z najsilniejszych dowodów na poparcie teorii antagonistycznej plejotropii – mówi dr Kapahi. Wykazaliśmy, że czynniki genetyczne sprzyjające wczesnej reprodukcji pociągają za sobą znaczne koszty w późniejszym życiu, w tym przyspieszone starzenie się i choroby.
Rola BMI – łącznik między reprodukcją a ryzykiem metabolicznym
Autorzy podkreślają również znaczącą rolę BMI jako czynnika pośredniczącego w tej zależności. Wczesna aktywność rozrodcza może prowadzić do wyższego wskaźnika masy ciała, co z kolei zwiększa ryzyko otyłości i chorób metabolicznych.
Można sobie wyobrazić, że zwiększenie zdolności wchłaniania składników odżywczych przyniesie korzyści potomstwu, ale jeśli składników odżywczych jest pod dostatkiem, może to zwiększyć ryzyko otyłości i cukrzycy – wyjaśnia prof. Kapahi.
Wnioski dla zdrowia publicznego: czas reprodukcji jako wskaźnik ryzyka
Zdaniem autorów badania informacje o wieku pierwszej miesiączki i pierwszego porodu powinny być rutynowo uwzględniane nie tylko w opiece ginekologicznej, ale również w ocenie ogólnego ryzyka zdrowotnego kobiety w późniejszym wieku.
Chociaż kobiety są rutynowo pytane o historię menstruacji i porodu podczas korzystania z opieki medycznej, informacje te rzadko są uwzględniane w opiece pozapołożniczo-ginekologicznej – zaznacza Kapahi.
Możliwość wczesnego identyfikowania kobiet o wyższym ryzyku chorób związanych z wiekiem może pomóc w opracowaniu spersonalizowanych zaleceń dietetycznych, interwencji w stylu życia oraz monitorowania metabolicznego, które z kolei mogą poprawić długość i jakość życia.
Dlaczego to ma znaczenie dziś?
Kapahi zwraca uwagę, że średni wiek pierwszej miesiączki w krajach rozwiniętych sukcesywnie obniża się – od lat 70. XX wieku dziewczęta zaczynają dojrzewać średnio o trzy miesiące wcześniej na dekadę. Choć przyczyny tego zjawiska nie są w pełni zidentyfikowane, coraz więcej danych wskazuje na rosnące znaczenie otyłości jako czynnika wpływającego na ten proces. Oznacza to, że zagrożenie przyspieszonym starzeniem może objąć coraz większą liczbę kobiet, jeśli nie zostaną wdrożone odpowiednie strategie zdrowia publicznego.
Nowe kierunki badań
Badanie to otwiera również nowe kierunki dla badań nad zdrowiem kobiet i starzeniem się. Naukowcy sugerują, że manipulowanie szlakami genetycznymi związanymi z długowiecznością może w przyszłości pozwolić na opracowanie interwencji poprawiających zdrowie matek i ich dzieci.
Chociaż nie możemy zmienić naszego dziedzictwa genetycznego, zrozumienie tych genetycznych kompromisów pozwala nam podejmować świadome decyzje dotyczące zdrowia, stylu życia i opieki medycznej – podkreśla prof. Kapahi.
👉 Wyniki oraz opis badań znajdziesz pod TYM LINKIEM
Główne wnioski
- Wczesne dojrzewanie (<11 lat) i poród (<21 lat) dwukrotnie zwiększają ryzyko cukrzycy typu 2, otyłości i niewydolności serca.
- 126 genetycznych markerów związanych z dojrzewaniem i porodem wpływa na tempo starzenia się i długość życia.
- Wyższe BMI po wczesnym macierzyństwie to główny czynnik ryzyka chorób metabolicznych.
- Informacje o wieku dojrzewania i porodu powinny być uwzględniane w szerszej profilaktyce zdrowotnej kobiet.
Źródło:
- Buck Institute for Research on Aging
- eLife
